Veel in het onderwijs gaat over planning, studieresultaten, examens, competenties etc. Alles biedt de indruk van een organisatie die de leerling geeft wat deze nodig heeft: onderwijs. De student ontvangt leerstof en kennis en doet ervaring op. Dat is ‘leren’, er wordt iets toegevoegd. Maar wat als we nu eens insteken op het begrip ‘’ontwikkeling’’ en dat begrip letterlijk nemen en we uitgaan van het los wikkelen van wat in potentie, in aanleg, aanwezig is. Dus, het los of vrij maken van aangeboren potenties zoals denkvermogen, talenten en eigen wijsheid en eigenschappen.
‘Ont-wikkeling’ kent hierbij synoniemen als ’onthullen’, ‘ontplooien’ en ‘ontvouwen’’. Is dat namelijk niet wat er werkelijk gebeurt? Althans zou dienen te gebeuren? Het onderwijs gaat nog goeddeels uit van een visie waarin leerlingen via vastgestelde en voorgekookte leerprogramma’s en schema’s op een eenduidige wijze worden volgestopt. De insteek voor deze redactionele bijdrage aan het begin van 2015 is een andere, namelijk de student zelf als mens verbonden met en staand in het leven en daarmee de bron van alle kennis, wijsheid en talenten. Met andere woorden, we kunnen die potentie letterlijk nemen. Veel, zo niet alles, is al aanwezig, het wachten is op ontdekking, onthulling, ontvouwen etc. Ligt niet daarin de kern van het onderwijs, namelijk dat we leerlingen niet zozeer als kuddedieren een vak leren maar dat we de leerling op de eerste plaats zelf bestuderen en de onderwijsmiddelen benutten om de leerling tot ontplooiing te brengen. Iedere leerlingen op een geheel eigen wijze. De leerling is vanuit die insteek niet zozeer niet-wetend of iemand die nog alles moet leren, maar, integendeel, een persoon waar alles in principe aanwezig is. Een individu ook dat in zijn jonge levensfase vraagt om deskundige en ervaren begeleiding in een uniek ontwikkelingsproces van aangeboren kennis, talenten en ja, ook dat, eigen wijsheid. En misschien is het wel de kern van die begeleiding om ook en vooral het (ook in potentie aanwezige) besef te kweken van de grote verantwoordelijkheid om op een juiste wijze met die aangeboren potenties om te gaan. Je zou een stap verder kunnen gaan en je afvragen of onze vermogens wel ‘’van ons zelf’’ zijn, immers geschonken door het leven.
Hoe dan ook, onderwijs is daarmee niet zozeer iets aanleren als wel een bewustwordingsproces om al zoekende en ervaringsgewijs de potentie in zichzelf aan te boren, te wekken en een vorm te geven die bij de persoon past. Daarbij komt ook dat de leerling zelf de docent en de samenleving continue een spiegel voorhoudt en iets leert. Namelijk het belang van onbevangenheid, veranderlijkheid, vernieuwing, stuk voor stuk elementen die als eigenschappen van het leven zelf gelden. De ouden in vroegere tijden wisten het al: je voegt aan de mens geen kennis of talenten toe, je weekt los wat al voorhanden is. Dat is leraarschap. De leraar moet als het ware de potentie in de student zien te lokaliseren en te activeren. Ieder kind, iedere leerling, ja, elke leraar is een bron van kennis en talenten.
Uiteindelijk leert de leerling zelf de eigen potentie verder te ont-wikkelen en op de eigen levensweg dat wat men tegen komt vorm en inhoud te geven. Daarom is het niet alleen interessant maar een ‘’must’’ de student te bestuderen. Die onbevangenheid, talenten en potentiele kennis erkennen en in goede banen leiden, zonder het te frustreren, blokkeren, miskennen of vervormen, daar gaat het om in het ontwikkelingsproces dat onderwijs heet. We hebben activerend en ontwakend onderwijs vanuit een integrale visie nodig. Ik vertel hier niet iets nieuws, het betreft immers het meest eigene van de mens, dat wat ons tot mens maakt. Het is bijzonder en tegelijk ook weer niet. Het is geen nieuw concept maar in feite zo oud als de mensheid zelf. Het vraagt ons steeds weer te kijken naar waar we ieder moment staan en te beseffen dat in onszelf zogezegd het leven ontspringt, dit moment, hier en nu, en dat weer ieder moment opnieuw. We putten er ieder moment uit en het daagt ieder van ons uit de eigen potentie aan vermogens, talenten en kennis aan de oppervlakte te brengen en te benutten. Ik wens u toe dat 2015 voor u, uw collega's en uw leerlingen een mooi en boeiend ontdekkingsjaar mag worden.
Ben Claessens
hoofdredacteur Profiel