Page 30 -

Onderwijs

De prestatiematrix

Een kwalificatiedossier is een maatschappe- onderscheiden. Leerdoelen die beschrijven wat iemand moet
lijk document waarin beroepseisen beschre- weten (kennis), leerdoelen waarin staat beschreven wat ie-
ven staan. Het is dus geen onderwijsdocument mand moet doen (vaardigheid) en leerdoelen waarin staat hoe
dat de basis biedt voor het samenstellen van iemand zich moet gedragen (beroepshouding). Gezamenlijk
een curriculum, studenten te coachen bij hun geven zij integrale betekenis aan wat verstaan moet worden
leerontwikkeling en toets- en beoordelingsin- onder beroepsbekwaam handelen.
strumenten te ontwikkelen. Daarvoor is een
onderwijskundig brondocument nodig waarin Drie handelingscategorieën
de onderwijsleerdoelen beschreven staan van Van de huidige beroepsbeoefenaar wordt echter meer ver-
waaruit een opleiding zich kan inrichten en ver- wacht. Hij moet niet alleen vakbekwaam zijn, maar hij moet
antwoorden en waar de student aan moet vol- ook op zijn handelen kunnen reflecteren en hij moet zijn
doen om recht te hebben op een diploma. handelen kunnen verantwoorden. Hij moet goed kunnen
communiceren met klanten, collega’s, opdrachtgevers en lei-
Cor Laming dinggevenden. Ook moet hij in onvoorziene omstandigheden
adequaat kunnen handelen en hij moet erop gericht zijn zijn
Met de introductie van competenties in het beroepsonder- handelen continue te verbeteren. Daarmee transformeren de
wijs zijn de traditionele begrippen ‘kennis’ en ‘vaardigheid’ begrippen kennis en vaardigheden naar de volgende drie cate-
als leveranciers van onderwijsleerdoelen, uitgebreid met het gorieën van beroepsmatig handelen:
begrip ‘bekwaamheid’ als een integratie van kennis en vaar- 1. Cognitief - reflectief handelen: In deze categorie gaat het om
digheden. Een beroepsbekwaamheid of beroepscompetentie kennis en inzicht, maar ook om het kunnen bedenken van
oplossingen bij problemen (cognitie) en het kunnen reflec-
teren op het eigen handelen (metacognitie).
2. Vakmatig - methodisch handelen: in deze categorie gaat het
De huidige beroepsbeoefenaar
om basisvaardigheden (taakgericht handelen) en om het
moet niet alleen vakbekwaam zijn planmatig en procesmatig handelen volgens beroepseigen
methoden en technieken.
3. Sociaal - communicatief handelen: in deze categorie speelt be-
roepshouding (normbewust handelen) een belangrijke rol,
duidt op het integraal kunnen toepassen van kennis en vaar- maar ook de interactie met anderen ( daarin onderscheidt
digheden in de context van een beroepssituatie. Een beroeps- arbeid zich van vrije tijd) en de verantwoordelijkheid voor
bekwaamheid of beroepscompetentie heet in termen van een het eigen handelen (ethiek).
kwalificatiedossier een werkproces. Een werkproces is dus
eveneens een integrale bekwaamheid die onderwijskundig Prestatiematrix
vertaald kan worden in daarmee samenhangende onder- Als we nu deze drie handelingscategorieën vertalen in een op-
wijsleerdoelen. Doorgaans worden er drie soorten leerdoelen lopende moeilijkheidsgraad van drie bekwaamheidsniveaus

Drie bekwaamheidsniveaus Drie handelingscategorieën en negen handelingsbekwaamheden

1. Cognitief - reflectief 2. Vakmatig - methodisch 3. Sociaal - communicatief
1. Reproductief handelen 1.1 Kennisbewust handelen 2.1 Taakgericht handelen 3.1 Normbewust handelen
Gedisciplineerd handelen Reproduceren van Reproductief handelen in Jezelf verantwoordelijk en
domeinspecifieke kennis voorgeschreven situaties norm bewust presenteren
2. Productief handelen 1.2 Cognitief handelen 2.2 Planmatig handelen 3.2 Interactief handelen
Systematisch en Oplossingen bedenken voor Zelfstandig handelen in Respectvol omgaan en
verantwoordelijk handelen problemen standaard situaties samenwerken met anderen
3. Zelfsturend handelen 1.3 Metacognitief handelen 2.3 Procesmatig handelen 3.3 Ethisch handelen
Zelfbepalend en Reflecteren op het eigen Zelfsturend handelen ook in Reflecteren op de moraal,
verantwoordelijk handelen cognitieve handelen niet-standaard situaties verantwoordelijk zijn

30 PROFIEL NUMMER 8