Deze column verscheen op 2 mei jl en is geactualiseerd
Maandenlang geheel of gedeeltelijk gekluisterd aan huis bood deze uitzonderlijke tijd een bijzondere gelegenheid om jezelf een aantal (existentiele) vragen te stellen, om je prioriteiten weer eens op een rij te zetten en te herijken. Wat overkomt ons? Hoe wil ik verder? Wat is belangrijk? En misschien zelfs: wat voor samenleving wil ik straks overdragen aan nieuwe generaties?
In de drukte en veelal geleefd door de snelheid en eisen van de samenleving in het pre-pandemische tijdperk is de kans groot dat de mogelijkheid tot reflectie ontbreekt. Of beter gezegd, we nemen er gewoon de tijd niet voor. Het drukte hebben heeft ook wel iets aangenaams – je hebt altijd een excuus, je kan altijd zeggen dat je nodig bent en dat je druk bent, met andere woorden: geen tijd. En tegelijkertijd ontnemen we ons daarmee de mogelijkheid onszelf een halt toe te roepen, rust te gunnen en de tijd te nemen ervaringen te laten bezinken, alles opnieuw te ordenen en nieuwe stappen voor te bereiden.
Geen excuus meer
Die mogelijkheid wordt ons nu dan geboden. Er is geen excuus meer. De wereld is grotendeels tot stilstand gekomen. Mensen denken na. Over de eigen situatie. Over het werk. Over de wereld. Heel veel blijkt toch niet zo vanzelfsprekend als gedacht. Het ’s ochtends opstaan en ‘gewoon’ naar het werk blijkt toch niet zo gewoon. Het contact met docenten (medemensen) die we in de hal, gang of lerarenkamer misschien niet eens altijd goedendag zeiden, wordt gemist. Het elkaar op school, thuis, in een café of restaurant, ontmoeten krijgt een andere lading.
Ik krijg reacties zoals deze: ‘Er is veel te regelen op mijn werk, maar privé geniet ik eigenlijk heel erg van de rust die de sociale afstand brengt. Alles roept om naar binnen te keren.’
En een financieel expert mailde me: ‘Hopelijk ontstaan er nu veel positieve ontwikkelingen voor na de crisis. O.a. meer thuiswerkmogelijkheden, minder reizen en een betere omgang met milieu en dier etc. We zullen het zien... Hopelijk eerst gezond en wel deze periode door komen.’
Thuis zijn als eye-opener
Het thuis zijn is voor sommigen een eye-opener. Ineens komt de kwetsbaarheid van het bestaan om de hoek kijken. Het fragiele, tijdelijke. We zijn op onszelf teruggeworpen. Online onderwijs is technisch wel te realiseren maar is het dat dan? Waar blijft het menselijke? Het samenleven met partner en kinderen dringt zich ineens in veelvoud op. Werken op zolder terwijl partner en kinderen elders in huis bivakkeren. Nergens heen kunnen – de ouders of, indien zelf op leeftijd, je kinderen elders alleen maar kunnen bellen. Waar zoek je je ontspanning? Het lijkt op kamperen in je eigen huis. Er wordt ineens weer over alles nagedacht. Het moment met alles wat daarin plaatsvindt dringt zich op.
Voor het werk in het onderwijs zijn er tal van kwesties die het overdenken waard zijn.
- Hoeveel onderwijs en werk kan online thuis plaatsvinden? Wat kan wel en wat kan beslist niet? Ligt online leren mij wel? En wat werkt voor mij het beste?
- Vergaderen. Wat is nodig? Hoe vaak? Kan he niet stukken minder en efficiënter?
- Begeleiding van de studenten. Hoe houd ik contact? Doe ik genoeg? Maak ik er voldoende tijd voor? Heb ik er voldoende expertise in?
- Kunnen we stagebegeleiding ter plekke niet meer combineren met online contacten?
- Zijn er bepaalde wensen die ik heb en (nog) wil vervullen? Hoe ga ik dat aanpakken?
Meer dan genoeg stof ter overweging