‘Je had in de afgelopen periode verschillende namen, diverse profielen, bij verschillende internetplatforms. Hoeveel verschillende relaties heb je zo gehad?’
‘Een aantal’
‘En hoe zijn die beëindigd? Wat heb je tegen die relaties gezegd?’
‘Dat ik me verveelde’
Enkele citaten uit een aflevering van de MTV-serie Catfish, waarin reporters op verzoek fake-identiteiten op sociale media ontmaskeren. De serie is interessant. Voor jongeren, ouders en docenten. Hij geeft een boeiende inkijk in het social media gedrag. En een idee van de rampzalige gevolgen van ondoordacht gedrag of opzettelijk bedrog via deze virtuele werelden. De reporters interviewen de persoon die het verzoek om hulp doet en diens of haar vrienden. In de meeste gevallen gaat het om een liefdesrelatie die zich tot dat toe alleen via de sociale media heeft afgespeeld. Totdat er een vermoeden ontstaat dat er iets niet klopt. De betreffende persoon voelt zich in de maling genomen en benadert de MTV-programmamakers met het verzoek uit te zoeken wat er aan de hand is. De makers analyseren de social media-berichten en benaderen vervolgens de ‘malafide’ persoon in kwestie. In veel gevallen blijkt die persoon de boel danig te belazeren. Via een of andere platform worden contacten tussen dader en slachtoffer gelegd, relaties aangegaan en beloftes gedaan die vervolgens op niets gebaseerd blijken. De betrokken personen hebben elkaar tot dan toe nog niet in levende lijve ontmoet. Catfish toont de naïviteit waarmee via social media relaties worden aangegaan en de koelbloedigheid waarmee via app, sms, Facebook, Snapchat etc wordt gesold met emoties. De MTV-reporters leggen bloot dat er soms regelrecht sprake is van een schizofrene situatie waarin de ‘dader’ zich een of zelfs meerdere vals identiteiten aanmeet. Catfish confronteert dader en slachtoffer met elkaar. En gaat verder: ze willen weten waarom de dader handelt zoals hij of zij gehandeld heeft. En dan blijkt vaak ook de dader slachtoffer. Vanuit een tragische sociale situatie ‘pimpen’ ze zichzelf op en geven ze hun leven enig aanzien via een fake-identiteit. Dat ze daarbij slachtoffers maken beseffen ze pas als MTV hen met hun gedrag en daden confronteert en met de emotionele puinhoop die ze veroorzaken. Daar blijkt vaak een verhaal achter te zitten. Dat is het belangrijke aspect van de serie. Het slachtoffer kan een situatie afsluiten. En de dader blijkt gewoon mens te zijn en (nogal eens) te handelen vanuit een wanhoopsituatie.
Overigens is dit gedrag niet typisch voor jongeren, het betreft alle leeftiijden en alle sociale klassen.