Editorial
Ben Claessens, hoofdredacteur Profiel
Diploma-uitreiking, de afsluiting van een meerjarige mbo-opleiding en het begin van een vervolg op de levensweg van een leerling. Ik ben ervan overtuigd dat diploma-uitreikingen in het mbo in verreweg de meeste gevallen een feestelijke en memorabele aangelegenheid zijn, een afsluiting en nieuw, spannend begin waardig. Ik ken het mbo en de mbo-professionals goed genoeg om daar alle vertrouwen in te hebben. En toch blijkt het af en toe regelrecht uit te monden in een traumatische ervaring. Dit is wat een ‘onthutste vader’ zoals hij zichzelf noemt, de hoofdredactie van Profiel liet weten.
‘’Een zonnige middag, 15.30 uur: diploma-uitreiking aan onze zoon. Vier jaar zijn stinkende best gedaan om de opleiding op het roc te voltooien, wat zeker in het begin niet eenvoudig verliep en hem dan ook een extra jaar koste. Maar nu was het dan zover! De dag van de diploma-uitreiking! Mijn beoogde feestdag liep uit op een ware desillusie. De diploma uitreiking is nu 24 uur geleden en nog steeds ben ik ontzettend boos. De familie en afgestudeerden komen in feestelijke kleding de zeker niet feestelijke zaal binnen. De studenten veelal met een colbertje aan en de familie met bloemen in de hand en een lach op hun gezicht. Trots dat hun zoon of dochter, broer, zus of vriend(in) op het moment staat het zo fel begeerde diploma in ontvangst te mogen nemen.
Er staan vier docenten en een afdelingsmanager op het podium, in oude spijkerbroeken, T-shirts en afgetrapte schoenen. Ik wist welke functie ze hadden en ik was me bewust dat ik op het ROC was, want anders zou ik me wanen in een truckerscafé. Geen oog of begroeting voor binnenkomende studenten, vrienden en familieleden. Ze staan met elkaar te smoezen en te lachen. Ze zijn zich duidelijk niet bewust van hun rol, ze hebben in mijn ogen onvoldoende nagedacht over wat deze dag voor de student betekent.
Het is 15.50 uur en de afdelingsmanager opent de bijeenkomst met de opmerking dat de opening is uitgelopen omdat een student, die ‘altijd te laat is, dat nu ook is’. Hoe kun je als afdelingsmanager die hoogstens vijf minuten aan het woord was en niets te vertellen had de zaal zo fors in een slaapstand krijgen. Hij deed zijn verplichte nummer en vertrok direct weer, op naar het volgende of naar huis.
Het stokje werd overgedragen aan de docenten. Docenten met een houding waarvan groots af te lezen is dat ze er duidelijk geen zin in hebben, die het, zo is de indruk die het maakt, het als een verplicht nummertje zien en het ervaren als een uitstel van hun vakantie.
De studenten ontvangen hun diploma. Een voor een komen ze naar voren en mogen ze hun handtekeningen zetten. Hoe schrijnend is het didactisch en inlevend niveau en vermogen in deze mbo-setting als ik u vertel dat de groep van vier docenten in staat was om over alle studenten iets negatiefs te vermelden. Een paar voorbeelden: ‘Nee, voor jouw formaat hebben we geen stoel beschikbaar’; ‘Tja, het is een tweejarige opleiding, waar jij maar liefst vier jaar over wist te doen’; ‘We hebben elkaar wel erg goed leren kennen omdat jij de studietijd wel erg hebt opgerekt’; ‘Nou het leek toch nog weer mis te gaan met je examen, maar uiteindelijk heb jij je herexamen goed afgerond’; ‘Het is wel de vraag of ze op jou zitten te wachten omdat er weinig tot geen werk in jouw branche is’.
Mijn vrouw heeft bij de eerste student die na ondertekening terug de zaal in liep hoogstpersoonlijk het applaus geïntroduceerd. Blij zijn voor iemand is fantastisch! Maar niet als je gedrag vertoont en een houding etaleert alsof de studenten je vijanden en tot last zijn (geweest). Naar mijn vaste overtuiging totaal onbewust en door onvermogen ingegeven.
Mijn zoon studeerde af met op zijn lijst een 7,9 als laagste cijfer. Zeker voor iemand met dyslexie en ADD ben ik supertrots op hem. Hij heeft een wereldprestatie geleverd. Als toespraak kreeg mijn zoon het volgende mee: ‘Ja …. je hebt wel een jaar langer over de opleiding gedaan en er zijn best wel problemen geweest, maar nu toch je diploma.’
Misschien denkt u dat al deze negatief ingestoken toespraken waarschijnlijk wel onderdeel uitmaken van een persoonlijk verhaal van de docenten aan de afgestudeerden. Dat er in een bloeiend persoonlijk betoog ook een beetje ruimte mag zijn voor cynisme. Helaas, dit waren de toespraken.”
Tot zover het relaas van deze ouder die na afloop met een geweldige kater zat. Hij vertelde ook nog dat elke student tijdens de uitreiking van het diploma en public de - ongepaste want pijnlijke - vraag kreeg of hij / zij al een baan had. Kennelijk was de begeleiding in de opleiding dermate geweest dat de docenten hier van tevoren niet op de hoogte waren. En hoe voelt het voor een leerling om te bekennen dat je nog geen baan hebt….? Het voorval leidde, op initiatief van deze ouder, tot een (goed en heilzaam) gesprek met het CvB van het betreffende roc.
Een diploma-uitreiking is in het leven van leerling én docent een moment met een groot symbolisch karakter. De begeleider van de instelling vertegenwoordigt in zijn of haar persoon het Overheidsgezag, de Kennis, de Zorg, de Hoop, het Vertrouwen en het Geloof in één. De docent en mentor is de poort waarlangs een leerling uit de opleiding de weg van zijn of haar leven vervolgt. Ik zal de diploma-uitreikingen van mijn dochters nooit vergeten, de verhalen van hun mentoren waarin kort en constructief en met humor, soms met powerpoint en beelden van school, schoolkamp, schoolreisjes etc., - kortom, met grote zorg en diepe betrokkenheid - de opleidingsperiode en een mooie, stimulerende toekomstwens de revue passeerden. Het waren ontroerende momenten waarvan de betekenis voor iedere aanwezige voelbaar was en een blijvende indruk achterliet.
Na duizenden lesuren op school en in het stagebedrijf verdient elke leerling zo’n moment. En het is niet alleen cruciaal voor de leerling en de ouder(s) of andere begeleidende persoon. Het is voor de docent hét moment de school en het stagebedrijf te vertegenwoordigen en zijn of haar persoonlijke betrokkenheid bij het vak en de pupil tentoon te spreiden. Ook voor de docent is het een afsluiting. Het mag geen kwestie van ‘’plicht’’ zijn, immers wie dit als plichtmatig voelt, zit op de verkeerde plek. Hier wordt, voor eenieder zichtbaar in houding, gedrag en toon, het antwoord gegeven of en in welke mate de docent - als mentor en als mens - zichzelf (en de ander) al of niet serieus neemt. Ik zou als manager of teamleider ervan verzekerd willen zijn dat mijn collega’s dit onderdeel naar behoren en goed voorbereid over de bühne brengen. En wie dit niet kan of wil, dient zich te laten vertegenwoordigen, want het is niet de bedoeling dat het een trauma is of wordt, voor leerling en ouder noch voor de docent. Hoe je het doet doe je het, maar leerlingen en hun ouders cq begeleiders laat je als school niet de kou staan, zij verdienen een waardige en gedenkwaardige diploma-uitreiking.