Om te leren, is ruimte nodig. Persoonlijke ruimte. Professionele ruimte. Het begint een topic te worden. Die ruimte kan van buiten komen maar dient vooral van binnen gerealiseerd te worden. We kennen misschien het beeld van de leraar die zijn leerling een kopje thee inschenkt en blijft doorschenken tot het kopje overloopt. ‘’Wat doet u nu? Het kopje is vol hoor, er kan niets meer bij!’, zegt de leerling stomverbaasd. Waarop de leraar zegt: ‘Zo is het ook met jou. Als je hoofd vol is, kan er niets meer bij. Er moet iets uit, leeg zijn, voor er ruimte is voor iets nieuws.’
Ik ben ervan overtuigd dat leren niet uitsluitend, en wellicht zelfs in hoofdzaak geen kwestie is van je rugzak volstoppen met kennis en informatie maar, integendeel, steeds weer afscheid nemen van wat je ooit wist of hebt geleerd. Teneinde ruimte te scheppen voor nieuwe inzichten. We kennen het begrip ‘’loslaten’’, het heeft een wat zweverige connotatie, maar het is de kern van komen tot…de kern.
Het heeft in onze westerse wereld de betekenis van ‘iets’ loslaten, een aanname, wetenschap, begrip, beeld of gevoel. Maar in de kern gaat het om iets anders. We zijn geneigd wat we leren bij ons te houden, in onze rugzak te stoppen, alsof het ons bezit is. Dat geldt voor meningen die voorbij komen, voor informatie over van alles nog wat, voor beelden, voor gevoelens. Wat nu als we in staat zouden zijn het juiste onderscheid te maken tussen wat we wel en niet nodig hebben? En alleen datgene wat we nodig hebben als het ware uit te lucht te plukken en weer te laten gaan? Ter verduidelijking: het gaat daarbij niet om het loslaten van een woord, beeld of begrip, maar om het loslaten van onze neiging iets vast te houden. Wie daartoe in staat is, schept ruimte. Beter nog: herstelt de ruimte die er van nature is. Die we van nature zijn.
Op die wijze kun je als het ware wandelend door de immense wereld van informatie, kennis en ervaring datgene tot je nemen wat werkelijk nodig is en het overige laten voor wat het is. Het is dus de eigen en vaak krachtige neiging in ons alles te pakken (be-grijpen) die vraagt om scholing en sturing, niet de kennis of beelden zelf. Die zijn er immers. Daar is niks mis mee. Maar wat we ermee doen, hoe we ermee leren omgaan, of we kunnen af-leren alles wat we tegenkomen per definitie in onze rugzak te stoppen. Daar gaat het om, want dat bepaalt of we ruimte ervaren. Of de beperking en het gewicht van een overvolle rugzak.