Platform Profiel Actueel

voorbeeld 1.jpg

Het lerarentekort – het dilemma van de vicieuze cirkel (Deel 1)

14 nov 2022 | Column | Redactie Platform Profielactueel

Het lerarentekort lijkt structureel want een vicieuze cirkel die met geld alleen niet kan worden doorbroken. De lerarentekorten in de afgelopen decennia variëren van een paar duizend tot 10-15.000 per jaar. Volgens de website van de Rijksoverheid heeft het lerarentekort drie belangrijke oorzaken:

• Er komen niet genoeg leraren bij;
• Veel oudere leraren gaan met pensioen;
• Er is krapte op de arbeidsmarkt.

Factoren die de indruk bij jongeren meebepalen
De beeldvorming van jongeren over het onderwijs is een mix van eigen herinneringen aan het onderwijs, berichten uit de omgeving en in de media en een wensbeeld van hoe het zou zijn in het onderwijs te werken. Zie deze berichten:

  • Prestatiedruk in het onderwijs belast kinderen én ouders
    DeGroene 21 maart 2018 | door Evert de Vos
  • Mentale druk studenten is ook een maatschappelijk probleem
    Universiteit Utrecht DUBaugustus 2018 |
    Studenten krijgen steeds meer te maken met stress en depressies. Te vaak wordt de oplossing gezocht bij de student zelf. Maar de oorzaak ligt volgens de Raad van Volksgezondheid ook bij de politiek en de universiteit. Zij leggen eenzijdig en dwingend de norm op dat je nominaal moet studeren en overal top in moet zijn.
  • Motivatie omlaag, slechtere cijfers: 'Jongeren vinden traditioneel onderwijs te saai'
    RTL Nieuws02 december 2019 |
    Volgens deskundigen ligt de sleutel om dit om te draaien bij de docenten.
  • OESO onderzoek | De schoolprestaties van vijftienjarigen zakken in Nederland steeds verder weg.
    ChildInStress3 december 2019 |
    Nederland zit met leesvaardigheid nu iets onder het gemiddelde van de 37 rijke landen die lid zijn van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO).
  • Waarom behoort het Nederlandse onderwijs niet tot de beste in de wereld? We weten toch wat werkt in het onderwijs?
    DeOnderwijspsycholoog22 januari 2020 | Door Tom Braams | januari 22, 2020 
  • 6 redenen waarom ons onderwijs niet goed aansluit op het kinderbrein
    PsychologieMagazine
  • Buitensluiten, schelden, ruzie maken, duwen… Op het schoolplein komt dit gedrag regelmatig voor.
    SchoolenVeiligheid18 oktober 2020 |
    Buitensluiten, schelden, ruzie maken, duwen… Op het schoolplein komt dit gedrag regelmatig voor.
  • Inspectie maakt zich zorgen over 10-14-onderwijs – PO/VO
    Vosabb 28-09-2021 |
  • Scholier (14) neergestoken na ruzie buiten bij middelbare school in Hoorn: "Dit is niet normaal"
    NHNieuws 26 oktober 2022 |

Waardering van en werkdruk in het vak
Er is onderzoek gedaan naar de waardering van het lerarenvak en de leraar. En de berichten daarover bepalen ook mede de beeldvorming onder jongeren.

  • Status en imago van de leraar in de 21ste eeuw
    Voion29 mei 2017 |
    De waardering voor het lerarenberoep wordt niet hoog ingeschat door leraren en studenten van de lerarenopleiding. Als het echter gaat om de kwaliteiten van leraren, zijn leraren en studenten van de lerarenopleiding daar juist weer significant positiever over ten opzichte van de vraagstelling over de waardering. Hier treedt dus een spanningsveld op, waarin leraren vinden dat ze goed werk afleveren, dat in mindere mate gewaardeerd wordt door de samenleving.
  • Oorzaak lerarentekort? Slecht imago door werkdruk en laag salaris
    RTL Nieuws 9 januari 2019 |
  • Werkdruk leraren te hoog
    NOS 12 maart 2012
  • Burnout (en werkdruk) in het onderwijs – Waarom branden leraren op? 
    Ruud Meulenberg27 mei 2016 |

Bijna de helft van de leraren in het basis- en voortgezet onderwijs vindt de werkdruk te hoog. | Om de werkdruk op scholen te verminderen, stelde het kabinet in 2017 structureel € 430 miljoen beschikbaar. Het budget voor het tegengaan van de werkdruk, zo werd in september 2019 bekend, zou voor 2020 oplopen naar 330 miljoen euro.

Lerarentekort is een oud thema
Zoals gezegd bestaat het lerarentekort niet sinds gisteren. Het thema ‘lerarentekort’ is oud. Het CBS meldde in 2020 dat het lerarentekort ook al in de jaren ’50 een thema was. ‘Het ministerie raamde begin jaren vijftig het lerarentekort al op 3,2 duizend in 1956. Pas in 1963 zou het tekort naar verwachting verdwenen zijn. ( ) In 1953 zat in 34 procent van de klassen 41 of meer leerlingen. Het gemiddelde aantal leerlingen was 36,3. Na 1953 ging de gemiddelde klassengrootte definitief naar beneden en in 1963 was dit al weer minder dan 33.’

In 2007 voorspelde het CBS een lerarentekort: ‘Over enkele jaren worden er lerarentekorten verwacht in het onderwijs. De laatste jaren al startten steeds minder afgestudeerde studenten aan een hbo-lerarenopleiding direct met een baan in het onderwijs. Daarnaast vertrokken er van de personen die wel in het onderwijs gaan werken, steeds meer na korte tijd.’

In 2017 ging de website Reintegratieonderwijs.nl in op het tekort met de vraag: ‘Het lerarentekort. Wat denkt en doet de politiek?’

Het Centraal Bureau voor Statistiek bericht over het huidig tekort (2022): ‘Het lerarentekort in het basisonderwijs is een hardnekkig probleem. Het ministerie verwachtte in 2017 dat het primair onderwijs in 2022 ruim 4,1 duizend basisschoolleerkrachten (fte) tekort zal komen. In 2027 zal dat zijn opgelopen tot 11 duizend.’

Aanpak van het lerarentekort
Om het lerarentekort aan te pakken, stimuleert de Rijksoverheid regionale samenwerking tussen: schoolbesturen; scholen; lerarenopleidingen; gemeenten. Geen woord over het imago. Tien jaar geleden, in 2009, was het tekort van leraren in het WO ‘nijpend’. Een maatregel die moest worden genomen: ‘Universiteiten kunnen het imago van het lerarenvak opkrikken door de lerarenopleiding in de vakinhoudelijke opleiding te integreren’.

  • Universiteit moet imago lerarenvak opkrikken
    NAPNieuws 30 januari 2009 |  

Geld, veel geld
Doorheen alle jaren wordt geld beschikbaar gesteld, veel geld. Als euro’s miraculeus leraren uit de hoed kunnen toveren. De afgelopen decennia zijn honderden miljoenen gestopt in allerlei regelingen en beleid. De subsidieregeling zij-instroomwerd per 1 september 2017 uitgebreid. De website van de Rijksoverheid over het lerarentekort geeft aan dat schoolbesturen voor een zij-instromer € 20.000 euro kunnen ontvangen! In juli 2019 kwam er 4,5 miljoen euro extra beschikbaar voor subsidie regionale aanpaklerarentekort. Eind 2019 werd voor het vo € 150 miljoen aan incidentele middelen uitgekeerd aan scholen, te besteden in 2020 en 2021. In juni 2020 trok het kabinet voor de komende vier jaar 116 miljoen euro uit voor de aanpak van hetlerarentekort in de vijf grote steden.

En er is meer met betrekking tot financiering van het onderwijs. In februari 2021 werd er 8,5 miljard euro voor Nationaal Programma Onderwijs beschikbaar gesteld. De reden: ‘De huidige generatie leerlingen en studenten verdient, ondanks de coronacrisis, alle kansen op volwaardig onderwijs en een goede toekomst. Daarom heeft het kabinet besloten tot een Nationaal Programma Onderwijs. Hiervoor wordt in totaal 8,5 miljard euro geïnvesteerd. En daarnaast 645 miljoen euro structureel om de hogere studentenaantallen te compenseren.’

Op Prinsjesdag 2022 maakte het kabinet bekend dat er vanaf 2023 miljarden extra in het onderwijs worden gestopt. Eenmalig € 500 miljoen voor herstel van de koopkracht van studenten. Jaarlijks € 500 miljoen extra beschikbaar voor het hoger onderwijs en onderzoek. Tot en met 2033, € 5 miljard naar een nieuw wetenschapsfonds. ( ) Vanaf 2023 jaarlijks €350 miljoen extra uit voor het mbo (voor het bevorderen van de kansengelijkheid, uitbannen van stagediscriminatie, het tegengaan van voortijdig schoolverlaten en de begeleiding van kwetsbare studenten van school naar werk). Vanaf 2023 elk jaar € 1 miljard voor basisvaardigheden zoals lezen, schrijven, rekenen en het omgaan met computers. Voor het behoud van de kwaliteit van het onderwijs zijn meer leraren, schoolleiders en onderwijsondersteuners nodig. Daarvoor wordt in 2023 nog extra geld uitgetrokken voor hogere salarissen (€ 919 miljoen), minder werkdruk in het voortgezet onderwijs (€ 300 miljoen) en het bijscholen van leraren en schoolleiders (€ 128 miljoen, jaarlijks vanaf 2023).

Even ademhalen.

Geld lijkt geen probleem. Het is de besteding ervan. Waar wordt de miljarden aan besteed? Op de Verantwoordingsdag in mei 2022 zag de Rekenkamer ‘zo’n 15,5 miljard euro aan onrechtmatige verplichtingen in de boeken van de ministeries: bijna 5 procent. ( ) Bij het ministerie van OCW zag Rekenkamer ergens op de begroting 29,6 miljoen euro aan ‘fouten en onzekerheden’. Maar het meest gevoelige punt is het Nationaal Programma Onderwijs, dat in 2021 drie miljard euro kostte. ‘De minister heeft de doelen van het NP Onderwijs onvoldoende duidelijk gemaakt’, aldus de Algemene Rekenkamer. ‘Daarom zal hij na afloop van het programma niet kunnen beoordelen of deze grote investering in het onderwijs het gewenste effect heeft gehad. We vinden het zorgelijk dat miljarden aan publiek geld worden uitgegeven aan een programma waarbij het behalen van de doelen nooit beoordeeld zal kunnen worden.’ Zie ook PO-Raad.

  • Onverantwoorde besteding van miljarden aan belastinggeld | Rekenkamer
    Platform Profielactueel Column 1 november 2014 |

In een volgende bijdrage kijken we naar mogelijkheden de vicieuze cirkel te doorbreken.

Foto: Linkedin-sales-solutions | Unsplash

 

 
Meer over
 
27 nov 2022

Doorbreek de vicieuze cirkel van het lerarentekort (deel II)

Doorbreek de vicieuze cirkel van het lerarentekort (deel II)

COOKIE INFORMATIE

Voor een volledige werking van deze website wordt gebruik gemaakt van cookies.
Meer informatie over cookies > Accepteren Alleen noodzakelijke cookies