Wat ons doorheen het leven van alledag leidt zijn veelal gedragspatronen en gewoontes met denkwijzen die daarmee verband houden. Veel daarvan is ons in de vroege jaren aangeleerd en hoewel we voor het oog een goed en succesvol leven kunnen leiden, betekent dat nog niet altijd een leven in zelfstandigheid, eigen verantwoordelijkheid en in geluk en voldoening. We zijn uitermate gevoelig voor de invloed van ‘buiten’. Ik plaats dit tussen haakjes omdat ‘buiten’ natuurlijk ook binnen is, in ons bewustzijn, onze directe beleving. Ik spreek veel mensen die zich op latere leeftijd ervan bewust worden dat ze geen eigen leven hebben geleid maar vooral een die voldeed aan de verwachtingen van anderen. Het vergt een grote wil, toewijding en vertrouwen om tot een proces van omkering te komen, omkeren van alles waar men zelf niet om vroeg en wat niet bij hen past. De jas die men draagt is die van een ander, hij past niet, is veel te groot of vel te klein. En ook de kleur en modestijl is niet de eigen smaak.
Druk van buiten is wat veel jongeren kwelt. Die druk voelen ze van binnen. Het beneemt hun de adem, het eigen denken, de concentratie, levenslust, bedekt de horizon. Platform Profiel heeft er de afgelopen tijd artikelen en een video aan gewijd die binnenkort op onze website staat. En we zullen dat blijven doen. Zoals het Brits medisch tijdschrift The Lancet schreef is het bij alle vreugde over de economische voorspoed niet de bedoeling dat deze ten koste gaat van de mentale gezondheid van de jonge generatie. Natuurlijk hebben we het beste met onze kinderen en leerlingen voor, maar we verliezen niet zelden uit het oog wat onuitgesproken druk die we als samenleving gezamenlijk uitoefenen met hen doet. Wat kan ontbreken is het vermogen te luisteren naar de beweging achter het ogenschijnlijke, de taal achter de woorden en het gebaar. Een mens is behalve een denkend ook een gevoelswezen en kinderen en jongeren zijn zeer gevoelig voor sfeer en druk. Iemand kan 'ja' zeggen en 'nee' voelen. In de leeftijd van jongeren is veel, zeer veel in beweging. We mogen ze zeker uitdagen maar oog hebben voor en kunnen inspelen of ingrijpen in de kwetsbare verhouding van mens en omgeving is cruciaal voor een gezonde samenleving.
Door het opleggen van prestatiegerichte patronen beletten we jongeren de kalmte in zichzelf te ontwikkelen die nodig is om een diepere laag in zichzelf aan te boren, daar waar we de wortels van het bestaan kunnen vinden, waar het water van het sociale leven stroomt en waar de fundatie voor een gezond identiteitsbesef wordt gelegd. Het is daar, in die diepere lagen waar we datgene vinden wat we ‘’innerlijke vrijheid en verantwoordelijkheidsbesef’’ noemen. Teveel mentale druk verduistert het zicht en belemmert de jongere daarmee kennis te maken. Alles blijft dan hangen op het niveau van betrekkelijkheid, van wat de omgeving wil en verwacht en waar prestaties de maatstaf zijn, prestaties die niet resoneren en beantwoorden aan de diepere wensen en mogelijkheden van de jongere. Het is letterlijk van levensbelang daar oog voor te hebben in opvoeding en onderwijs, de jongere geregeld te vragen wat hij of zij wil, hoe hij of zij er aan toe is en of ze ontvangen wat zij nodig hebben. Luisteren, met oren en het hele wezen, is wat vaak nodig is.