- Democratisch burgerschap juli 2022 | Hoe de acties van Poetin en Trump tot een 'perfecte storm' kunnen leiden
De oorlog in de Oekraïne
Rusland viel op 24 februari jl de Oekraïne binnen, een stap waartoe machthebber Poetin van de Russische federatie om twee belangrijke redenen besloot: het doen herleven van de voormalige Sovjet-Unie die in 1991 uiteen viel en voorkomen dat een buurland lid wordt van de NATO, in zijn ogen de grootste vijand van Rusland. Nadat vanaf de jaren '50 de Sovjet-Unie landen als Hongarije, Bulgarije, Polen en Tsjechoslovakije enige decennia satellietstaten van de Unie waren, kwam hier in 1989 met de val van de Berlijnse Muur een einde aan.
Dat Rusland de Oekraïne binnenviel, werd mede ook veroorzaakt door de 45e President van de VS, Donald Trump die in zijn termijn van 2016 tot 2021 openlijk handjeklap met de Russen speelde, zijn bewondering voor Poetin (en andere dictators) niet onder stoelen of banken stak en de NATO negeerde en het belang ervan bagatelliseerde. De Oekraïne speelde toen ook al een rol – in de affaire waarin Trump president Zelensky belde om belastend materiaal over de zoon van Joe Biden, Trump’s opponent in de verkiezingen van 2020, te vinden. Hunter Biden deed enige tijd zaken in de Oekraïne. Trump zette Zelensky telefonisch onder druk door een door het Congres al geaccordeerd bedrag voor de aanschaf van wapens vast te houden, waarmee Trump op zichzelf al een overtreding begin. Het schandaal leidde voor Trump tot een tweede afzettingsprocedure in het Congres. De actie van Trump kwam in een periode waarin de Oekraïne het eigen leger wilde versterken na de inval van de Russen in de Krim en in de Donbas in 2015!
Biden won de verkiezingen van november 2020 maar Poetin, aangemoedigd door Trumps bewondering voor hem en diens antidemocratische en anti-NATO houding, was toen al begonnen met de voorbereidingen voor de inval in de Oekraïne. Poetin had in 2015 bij diens inval in de Oekraïne weinig tegengas van de EU of de NATO ondervonden en verwachtte na de Trump-jaren een verder verzwakte NATO. Hij had er niet op gerekend dat de VS onder president Biden samen met de NATO en de Europese Unie vanaf dag 1 van de oorlog zo eensgezind de Oekraïne met geld en wapens zouden steunen. Evenmin kon hij bevroeden dat Rusland zo getroffen zou worden door talrijke sancties en het vertrek van honderden westerse bedrijven uit Rusland.
De oorlog in de VS
Maar de Oekraïne is niet het enige land waar een oorlog heerst. In de VS woedt een strijd tussen voor- en tegenstanders van Trump die kaan uitgroeien tot orkaankracht. Donald Trump is sinds 2015 voor het oog van de wereld bezig de democratie in de VS te ondermijnen. Hij verloor van Biden in november 2020 maar ontkent dat verlies. Trump negeerde alle feiten over de verkiezingsuitslag, verloor 62 rechtszaken hierover, trachtte de uitslag te manipuleren en de verificatie ervan door het Congres op 6 januari 2021 te verhinderen door die tienduizenden aanhangers te mobiliseren en naar het Capitool te sturen. Het werd een bestorming en gewelddadige bezetting van het Capitool.
Biden’s zege werd na alle pogingen tot sabotage niettemin vastgesteld maar de Trumpisten of MAGA (Make America Great Again)-aanhangers, ook onder de Republikeinen in het Congres en in de staten in het land, geven niet op. Trump heeft in Rechts Amerika krachten aangeboord en wakker gemaakt die zich zijn gaan roeren en verder gaan waar Trump begon. Hun doel is in de VS een rechts conservatieve christelijke macht te vestigen. De ‘Republikeinse’ partij bestaat niet meer. Het is nu de Trump- of MAGA-beweging. In het hele land werken Republikeinen al jaren aan het manipuleren van kiesdistricten en aan kieswetten in hun voordeel. Trump slaagde erin met de benoeming van drie rechters aan het Hoog Gerechtshof een sterke aartsconservatieve meerderheid te krijgen waarvan men vreest dat die de VS wil en zal terugwerpen in een 18e eeuwse staatsvorm. Een conservatieve anti-Trumper sprak van het ontstaan van een ‘Christelijke Taliban’ in de VS.
De kans op een (burger)oorlog
Hoe dan ook, de onrust in de VS groeit. Een van de twee politieke partijen, de Trump-beweging heeft geen zin (meer) in een democratie en stuurt actief aan op een tweede poging tot omverwerping van de democratie. Alle seinen staan op rood. Als Trumpisten eind dit jaar in de zgn. MidTerms het Huis en de Senaat heroveren kunnen de Democraten geen politiek beleid meer voeren. Als de MAGA-beweging in 2024 ook de Presidentsverkiezingen wint dan glijdt de VS af naar een dictatuur. Winnen de Democraten dan is de kans op een burgeroorlog groot. Te pessimistisch gedacht? In 2016 dachten we ook dat het presidentschap Trump wel zou helpen om van een narcist te transformeren in een man die heel Amerika een warm zou toedragen. Het tegendeel was het geval. Vanaf dag 1 begon Trump de Constituties en democratische instituten in de VS en de internationale allianties te ondermijnen en de Republikeinse partij tot MAGA-beweging om te vormen. Zijn poging tot een regelrechte coup mislukte maar net. Nog altijd wordt hij niet juridisch vervolgd en blijft hij hameren op de gestolen verkiezing van 2020. De MAGA beweging zal legaal of illegaal alles doen om Trump of een Trump-marionet de presidentsverkiezingen van 2024 te laten winnen. Als dat gebeurt, zal in hoog tempo het plan Coup II alsnog geactiveerd worden en, met nu al zoveel MAGA-kandidaten op tal van belangrijke politieke posten en in het Congres, vrijwel zeker slagen.
Hoe dan ook zal er dan sprake zijn van een ‘perfecte storm’ van de strijd in de VS en de oorlog van Poetin. De NATO zal ernstig lijden onder de strijd in de VS en dat zal koren op de molen zijn van Poetin. De onrust in Europa door het stoppen van gasleveringen en stijgende energieprijzen zal ozijn tol eisen. Al met al neemt de kans op het ontstaan van een nieuwe en een verdere escalatie van een bestaande oorlog toe.
Dictators willen één ding niet: democratie
Al jaren schrijven we in dit Platform over het belang van aandacht voor democratie. Democratie is onvervangbaar. Zodra de democratie taant is de kans op herstel gering. We zagen dat in Myanmar waar de hoop op een democratie vervloog door de overname van de macht door militairen. We zien het in Turkije en in Hongarije waar de democratie in rook op gaat omdat would-be-dicators die in een democratisch bestel aan de macht komen direct doen wat Trump deed: de rechtstaat ontmantelen door op cruciale posten handlangers te plaatsen. Vervolgens wordt de rechtsorde stelselmatig ondermijnd. Het leger krijgt een andere commandostructuur, de vrije pers wordt beteugeld en wat later wordt het onderwijs van een curriculum dat door de nieuwe overheid wordt voorgeschreven. Indoctrinatie en onderdrukking worden de sleutel.
In een democratie werken we aan een gestage ontwikkeling van land en samenleving, gericht op samenwerking in binnen- en buitenland, welzijn voor allen. Dictators niet. Hen gaat het om macht en macht alleen en daarmee tegelijkertijd de ondermijning van de democratie, waar ook. Het is voor het Westen heel belangrijk dat te beseffen. De NATO is een alliantie ter verdediging, maar Poetin ziet het als een direct gevaar, omdat het een pact is van alles wat hij haat. Een dictatuur gedijt bij geweld, leugens en onderdrukking en het totaal negeren en zelfs ontkennen van het belang van individuele vrijheden zoals de vrijheid van pers en meningsuiting. De enorme paradox is dat een autocraat zichzelf wel alle vrijheden toekent, zoals bepalen welk nieuws wel en welk nieuws niet geoorloofd is. De leugen regeert en wordt tot waarheid. Autocraten dulden geen oppositie of competitie voor hun posities. Ze omringen zich met jaknikkers. Ze willen controle, tot elke prijs.
In een democratie leven we in een rechtsstaat. Misschien gaat niet altijd alles goed maar er is een vrije pers. Een democratie leeft bij de vrijheid van meningsuiting. Autocraten zijn regisseurs van een toneelspel waarin ieder een rol is toebedeeld. Zelf denken is toegestaan binnen de grenzen die de dictator bepaalt. Ze kennen enkel achterdocht en een machtshonger die niet te stillen is. Ze laten hun tegenstanders oppakken, gevangen zetten, martelen en als het zo uitkomt, doden. Ook Trump gaf meermaals te kennen, niet vies te zijn van geweld. ‘Kunnen we de demonstraten niet in de benen schieten’, opperde hij bij een Black Lives Matter demonstratie. En in campagnes vuurde hij zijn supporters aan om anti-Trump demonstranten aan te pakken: Beat the hell out of them. Zou Trump ooit opnieuw aan de macht komen, dan kunnen we een geweldsuitbarsting in het hele land verwachten van Trumpaanhangers tot wie extremistische gewapende groepen behoren.
Lees ook op onze website
- Autocratische krachten in de VS willen af van tal van democratische vrijheden
Profielactueel Column 8 MEI 2022|
- Onze THEMA webpagina Democratisch burgerschap | Niemand uitsluiten, niemand achterlaten
Platform Profielactueel beroepsonderwijs