Burgerschapsontwikkeling gaat in op onze ontwikkeling als burger. De eerste contouren daarvan worden gevormd in de peuter en basisschooltijd. In de jaren en decennia daarna wordt op dat fundament de persoonlijkheid verder gevormd. We weten ook dat in die vroege periode zich bepaalde patronen vastzetten – over hoe men naar zichzelf en naar de buitenwereld kijkt. En veel besluiten die in de loop van het leven worden genomen, vinden daar hun wortels. Letterlijk. Het is duidelijk dat we ons van sommige van die wortels totaal niet bewust zijn, maar de besluiten worden wel genomen. En hebben een effect op het leven van de betreffende persoon en diens omgeving. Een effect op tolerantie, mede-burgerschap en gelijkwaardigheid bijvoorbeeld. We weten dat mensen van kleur, LGBTQ, geloof en vrouwen niet overal gelijkwaardig worden behandeld en niet overal worden getolereerd.
In het afgelopen jaar werden net als in veel andere landen in de wereld ook in Nederland, burgers van Aziatische afkomst ronduit gediscrimineerd. Omdat het coronavirus voor het eerst in China werd vastgesteld. Dat virus is voor de daders een alibi, want als het niet het virus is, vinden ze wel iets anders dat ze hun medeburgers voor de voeten kunnen gooien en waarmee ze hen willen uitsluiten en hun gelijkwaardigheid als burger willen ontnemen.
Al vele generaties worden mensen van Aziatische afkomst in tal van landen geconfronteerd met uitsluiting door en met uitingen van racisme. Nog onlangs kwamen in de VPRO serie Chinezen in de wereld Nederlanders van Chinese afkomst aan het woord en deden zij op hartverscheurende wijze verslag van wat zij in de praktijk in Nederland meemaken aan discriminatie. In de VS was in 2020 een record aantal gevallen van ‘hatecrimes’ geregistreerd – 3800. De laatste maanden kwamen beelden in nieuwsreportages van Amerikaanse Aziaten die het slachtoffer werden van straatgeweld. Het aantal van 3800 gevallen is volgens experts zeker een onderrapportage. In veel gevallen heeft aangifte door slachtoffers geen zin omdat ze niet serieus worden genomen, niemand de taal spreekt en er geen experts zijn die verstand hebben van dergelijke situaties. Bovendien worden gevallen die wel worden opgenomen in de politieregisters lang niet altijd als ‘hatecrimes’ vastgelegd.
Racisme en discriminatie, lees: onverdraagzaamheid, op grond van wat dan ook, vinden hun oorsprong in gevoelens die gedachten van sterke verdeeldheid voeden, bijvoorbeeld dat burgers van bepaalde komaf of gender, op een voor hen onacceptabele wijze anders zijn, derhalve niet in dit (ons!) land thuishoren en geen recht hebben op een plek in onze buurt. Met andere woorden – we zijn allemaal Nederlanders, maar de een toch iets meer dan de ander.
Het zijn vormen van een identiteitsontwikkeling ten koste van de rechten en daarmee de rechtmatige plaats van anderen. Burgers van kleur, een eigen gender en vrouwen hebben er mee te maken. We weten dat in vierhonderd jaren van racisme en slavernij bij veel blanke Amerikanen de uitsluitingsgedachte van zwarte Amerikanen heeft postgevat. Het is zo ongeveer in de genen gaan zitten. Vrouwen zijn doorheen de hele historie hun rechten onthouden, pas sinds 100 jaar is er kiesrecht en groeide hun aantal in werkplaatsen en in het onderwijs. Huiselijk geweld jegens vrouwen is onverminderd een enorm probleem. In het Amerikaanse congres uitte een Republikeins congreslid openlijk haar verachting voor de realiteit van LGBTQ, wat een desastreus effect op de beleving van veel Amerikanen heeft. Dat het Vaticaan homostellen hen de inzegening van een kerkelijk huwelijk onthoudt, is even desastreus. Identiteit wordt gevonden in kerkelijke boeken, in nationalisme, in vooroordelen en alles wat dat bedreigt dient te worden uitgesloten. Met de mond, in het gebed en in de eed die men aflegt belijdt men dat eenieder gelijk is, maar in de praktijk blijkt de een net iets meer gelijk dan de ander.