Een docent in het vmbo, uit het zuiden van het land. Zijn naam is Willem*. Ik ken hem al heel lang. Onlangs spraken we elkaar weer. Hij heeft een burnout. Tegen wil en dank. Want hij voelt zich nog altijd met hart en ziel docent maar dan wel het zuivere vak, vrij van die tien andere beroepen die hij er in bijna 30 jaar bij heeft gekregen.
‘Ik kwam dit voorjaar net in een periode waarvoor ik allerlei leuke lesonderwerpen had voorbereid. Ik wil ook dat mijn leerlingen hun examens goed maken en slagen. Maar ik ben er niet meer aan toe gekomen. Ik heb bijna 30 jaar les gegeven. Eerst stond lesgeven voorop maar ergens is er een kantelpunt ontstaan en gaandeweg ben ik de lessen tussen alle andere dingen door gaan geven. Dat heb ik jarenlang volgehouden, vaak met kunst- en vliegwerk, tot het enorm ging wringen en er laatst iets in me knapte.
Een hele tijd dacht ik bij mezelf, ik ben de weg kwijt. Maar ik ben gaan zien dat ik juist op alle mogelijke manieren werd belemmerd mijn weg te gaan. Ik geef les in het vmbo. Ik ben docent maar dat gevoel werd de laatste jaren steeds minder. Ik ben niet aangenomen om te organiseren, tal van flauwekulworkshops te volgen, m’n lessen te verdedigen tegen ouders die van alles eisen, om een paar keer week te surveilleren, om per dag –tig mailtjes te lezen en te beantwoorden. Ik was en voelde me ooit ook leraar maar ik voel me verworden tot iemand met –tig taken. Ik ben vaak een stand up comedian in de klas in plaats van een leraar, ik ben pleinwachter, mentor, coach, teamlid in één, ik maak zelf examens en toetsen, bereid lessen voor, ben contactpersoon voor ouders maar ook iemand die in de media en van de overheid al jaren moet horen: het onderwijs moet beter. Professionaliseren! Ik sta al 30 jaar voor de klas! Directies zijn bang voor de inspectie en voor de vergelijkende tests tussen scholen. Je hebt als docent te maken met tal van partijen, leerlingen en ouders, superieur en directie, team en collega’s, inspectie en gemeente en mensen in het bedrijfsleven.
Ik moet voor elk uur door stikvolle gangen naar het volgende lokaal. Het is afwachten of dat in het nieuwe jaar ook zo is. Ik wil niet na elke les met tas, laptop en boeken door het schoolgebouw, trap op trap af, naar de volgende les, als een nomade.
Geregeld komen leerlingen met ‘Wanneer hebben we die toets?’ Ik zeg steevast: ‘Ik zou het echt niet weten’. Het heeft dan al enkele keren op het bord gestaan. De leerling mag het wat mij betreft dan zelf uitzoeken. Als je fluistert dat er een vrij tussenuur is, pikken ze het zo op. Dan horen ze alles.
Met een van de klassen is geen land te bezeilen, meiden die vooral met hun haar en vriendjes bezig zijn. Het klinkt cru maar het is een feit. De goedwillenden lijden onder de leerlingen die nergens een boodschap aan hebben. Ik heb dan eigenlijk zoiets van: als je hier niet wilt zijn, ga dan gewoon weg. Maar dat mag je natuurlijk niet denken als docent. Dan ben je weer geen professional.
Een paar keer per week surveilleer ik op het schoolplein. O wee als je je enkele minuten eerder naar het klaslokaal wilt gaan, om op tijd te zijn en nog wat voorbereiding te doen, dan loop je kans daarop te worden aangesproken. Hee, je hebt nog drie minuten, je bent te vroeg. In de pauzes mijd ik de kantine, de school te klein, zit overvol, de kantine is een lawaaiige hel in de pauzes.
Mails beantwoord ik heel selectief. Ook van ouders. Veel ouders eisen van alles, ook als het gaat om punten van hun kinderen.
We hebben een week vakantie ingeleverd, zogenaamd om dingen voor je werk te doen, workshops en zo, het is Godsgeklaag.
Moeten we nu werkelijk tot ons 68e levensjaar voor de klas? In het vmbo, met leerlingen die 13 en 14 zijn? Weet je hoeveel generaties daartussen zitten. Je bent een dinosaurus dan. Dat is toch onmenselijk. Een derde van de jonge docenten haakt af, vind je het gek? Op sommige scholen doen ze een beroep op gepensioneerde collega’s, sommigen tegen de ‘70. Zijn ze helemaal gek geworden? Ben je tegen de ’70. Jonge leraren zijn hun passie zo kwijt. Je ziet ze net als de leerlingen de hele dag achter de laptop en de mobiel zitten. Soms valt de wifi uit en dus ook het digibord en de laptop. Als ze onverwacht moeten lesgeven op een krijtbord zijn sommigen jonge leraren onthand.
Ja, ik keek de laatste jaren steeds eerder uit naar de vakanties. Ik zag er reikhalzend naar uit. Het klinkt heel zwart, terwijl het vak zelf prachtig is. Maar je hebt er tegenwoordig ook echt alle energie voor nodig, zeker als je op leeftijd komt. Maar die broodnodige energie lekt nu veel te veel naar tal van andere taken waar je niet op hebt gesolliciteerd en waarvan ik ook echt vind dat die er helemaal niet bij horen. Je krijgt soms zó’n scheur van een leerling. Of een beledigende mail van een ouder. Daar moet je allemaal maar mee om kunnen gaan. Menigeen zou aangifte doen bij de politie vanwege bedreiging of belediging of onhandelbaar gedrag en in het onderwijs moet je het allemaal slikken.
Je wordt behandeld alsof je een robot bent, zonder gevoelens. En dan krijg je wekelijks van die flyers in je postvak van workshops en conferenties waarin tips en handleidingen worden gegeven, alsof het zo simpel is. Hup, pas dat maar toe en je zult een wonder zien gebeuren. Vergeet het maar. Het is elke les, elke klas opnieuw kijken hoe de vlag erbij hangt en inspelen op nieuwe situaties. Degene die de boel verstieren, worden probleemkinderen genoemd, dat zijn ze niet, dat is juist het probleem. Ze hebben hun eigen issues die ze mee naar school brengen. Wij moeten hen dan zeggen dat ze op school zijn om te leren terwijl ze vol zitten met hun eigen verdriet, woede, frustratie, uitzichtloosheid, onder andere door ouders die het te druk hebben met zichzelf, die elkaar naar het leven staan, die gescheiden zijn enz. Vaak zien de ouders nergens meer op toe of zijn ze de greep op hun kinderen al lang kwijt. Het zijn gewoon kinderen, maar als alles mag en niks hoeft, wat moet je dan op school? Gezag moet je verdienen, zeggen ze dan. Ja, zo lust ik er nog wel een paar. Zeg dat tegen docenten of tegen agenten die een klap voor hun kop krijgen, zomaar. Ik vertik het om maatschappelijk werker en psycholoog te zijn. Ik wil best een keer naar een verhaal luisteren maar als ik daar aan toe geef ben ik daar per dag ook nog een uur aan kwijt. Dan kan ik net zo goed de hele week op school blijven, dag en nacht. Nee, ik ben niet onverschillig. Dat is juist mijn probleem. Was ik dat maar meer geweest. Ik moest me steeds meer gaan gedragen als iemand die ik niet ben. Ik heb het heel lang geprobeerd maar ik kon het niet meer. Ik kon het niet meer. Uiteindelijk barstte de bom. Ik heb pardoes alles achter me gelaten en ben naar huis gegaan.’
*niet zijn echte naam