De onderwijssector kent weinig interne en externe mobiliteit onder werknemers. Menig 50+ leraar hikt na ruim 25 jaar onderwijs meer en meer aan tegen de jaren nog komen. Met een dito opbrandrisico. Ik hoor het geregeld. ‘Wat moet zo’n mastodont nou voor een klas met 16-17 jarigen?’ verzuchtte een leraar biologie van 61.
Het is geen nieuws meer, de vergrijzing. Maar het zorgt wel voor een enorme impact in de hele samenleving. In het onderwijs heeft de vergrijzing inmiddels ingezet met als gevolg een exodus van leraren. Niet zelden vertrekken ze eerder dan de pensioengerechtigde leeftijd, daarbij tijdelijk een lagere uitkering voor lief nemend. En de aanwas van jonge leraren houdt nog niet over. De uitdaging voor scholen, deze leraren toch te binden, is nog onvoldoende of niet aangegaan. Scholen hebben geen echt beleid voor de ouder wordende leraar. En daarmee bedoel ik niet meer geld.
Taakspecialisaties, loopbaanladder, functiedifferentiatie. Het zijn benamingen voor structuren die al enkele decennia worden gebezigd en dienen tot promotie van docenten, doorgroei naar bepaalde functies, beloning op basis van presteren enzovoort. Maar het schiet niet echt op. Louise Elffers schrijft in januari van dit jaar: Tweederde van de leraren in het PO en maar liefst driekwart van de leraren in VO en BVE was ten tijde van het uitkomen van het rapport van de Commissie Leraren ontevreden over hun carrièreperspectieven. De Commissie adviseerde daarom een meer expliciete koppeling van het loongebouw aan het opleidingsniveau van leraren, met meer ruimte voor beloning van leraren met een hogere kwalificatie.
Beste commissie, waarom denken mensen zo vaak aan geld om ontevredenheid over de carrière weg te poetsen. Het gaat om ‘arbeidssatisfactie!’ Wie niet gelukkig is in het werk, wordt niet gelukkiger van 500 euro meer. Mensen willen hun vaardigheden, talenten, ervaringen – lees: energie - op de juiste wijze benutten, dat is het doel van het leven. Niet het vergaren van rijkdom, maar jezelf elke dag kunnen motiveren, de zin zien van wat je doet. Ik zie ook mensen die vervroegd gepensioneerd zijn, die dachten dat veel reizen het walhalla is, met hangende pootjes terugkeren en op zoek gaan werk. Ze misten het ‘zich nuttig voelen’. Menigeen die met pensioen gaat valt in een gat. Dus, onderwijs, denk vroegtijdig mee met en draag zorg voor uw rijp menselijk kapitaal. Enkele tips:
- Overleg vroegtijdig met de 50+ leraar wat hij/zij graag zou willen in het onderwijs;
- Kijk waar de specifieke ervaring van docenten ligt. Die kan op een heel ander vlak liggen dan het vak dat iemand geeft;
- Ontwikkel een teambeleid met voldoende taakdifferentiatie en mogelijkheden voor oudere docenten;
- Ontwikkel mogelijkheden om minder voor de klas te staan voor hen die dat willen;
- Biedt ruimte en perspectief en bijscholingsmogelijkheden in andere functies, zoals coaching van jonge leraren, bpv, relatiemanagement met het bedrijfsleven, begeleiding van migranten etc.
Hoe je je creativiteit kan behouden en benutten laat een goede vriend van me, Tom, zien. Als 'Vormgever in Communicatie' ging hij op oudere leeftijd op zoek naar werk en gebruikte daarbij zijn kennis, vaardigheden en creativiteit voor een originele aanpak. Hij gaf aan het format van de Voice zijn eigen vorm: the Choice, ter stimulans van de oudere werkzoekende, zie hier zijn website.