In de afgelopen twee jaren schreef ik twee uitgaven in onze AO-reeks over de thema’s psychische klachten en depressies (zie voor meer info onderaan deze tekst). Iedereen kent wel iemand die last heeft, ja wellicht ernstig lijdt, onder een psychische aandoening. Dat volwassenen klachten van psychische cq depressieve aard hebben mag als bekend verondersteld worden. Dat jongeren, leerlingen, er onder lijden is minder bekend maar een niet minder dan een feit. De Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) concludeerde onlangs uit een onderzoek onder 1100 leerlingen dat de helft van de leerlingen tijdens zijn studie kampt met psychische klachten. Stress, vermoeidheid en depressie komen het meeste voor. Het afgelopen jaar is er landelijk de nodige aandacht gewijd aan dit thema, ook van overheidswege.
- ’Het taboe op depressie onder leerlingen’ kopte GGZ nieuws online in februari 2016
- Studieschuld leidt tot depressie en verslaving’ – Scienceguide 15 augustus 2016
De WHO voorspelt dat het percentage mensen met depressie stijgt en dat de aandoening binnen enkele jaren volksziekte nummer één is. De GGZ organisatie in Nederland signaleert in ieder geval een stijgende lijn in het voorkomen van depressie, waarbij studerende jongeren een risicogroep vormen.
Essentieel is de signalen te onderkennen. Dat is lastiger dan gezegd. Depressie is niet direct zichtbaar zoals een gebroken been dat in het gips is gezet. Het vergt aandacht en contact. En kennis van de klachten. Welke klachten komen voor bij een depressie:
• Gedurende de gehele dag, (bijna) elke dag somber en/of geïrriteerd zijn. Gevoelens als verdrietig, leeg, alleen en hopeloos komen voor;
• Verminderde eetlust of juist heel veel eten;
• Geen tot weinig interesse in het doen van dingen die je normaal leuk vindt, niet meer genieten van dingen waar je eerst wel van kon genieten (bijvoorbeeld geen zin meer in uitgaan, sporten, borrelen en/of seks);
• Lichamelijke klachten zonder duidelijke oorzaak;
• Onrustig gevoel en moeite met stil zitten;
• Slecht slapen of juist enorm veel slapen;
• Veel moeite hebben met concentreren of het nemen van beslissingen;
• Regelmatig erg moe zijn, gebrek aan energie hebben;
• Schuldgevoelens of een gevoel van waardeloosheid hebben;
• Terugkerende gedachten aan de dood en aan zelfdoding.
Signaleren
Soms hebben leerlingen zelf niet in de gaten dat ze last hebben van (toenemende) depressie. Hun leven is niet zelden onregelmatig en een aaneenschakeling van leren, uitgaan, werken, sociale contacten etc. Dit kan ongemerkt tot een vluchtroute voor de eigen problemen leiden. Wees als docent waakzaam en observeer. Vraag je leerlingen hoe het gaat en vraag door als het nodig is. ‘Goed’ is niet altijd het juiste antwoord.
Het volgen van leerlingen in dit opzicht valt onder de Loopbaanoriëntatiebegeleiding (LOB) dat meer en meer in beeld komt op scholen. Zonder goede gezondheid van de leerling kan van een gezonde loopbaan op school geen sprake zijn. LOB is helaas nog niet overal een structureel onderdeel van het schoolbeleid wat het wel behoort te zijn. Vanaf het po en vo dient LOB de leerling ook verder, in het mbo, hbo en het academisch onderwijs, te worden gevolgd. Alleen dan kan er een compleet beeld ontstaan van het ontwikkelings- en leerproces (een twee-eenheid naar mijn idee).
Uiteraard dienen politiek en overheid zich te bezinnen op de effecten van de maatregelen die ze nemen. Minister Edith Schippers kan dan wel op 25 september jl een landelijke campagne gericht op aandacht voor en preventie van depressie starten. Maar als haar collega’s van het ministerie van OCW de (prestatie- en kosten)druk op studenten verhogen lijkt dit op water naar de zee dragen.
Adviesbureau OAB Dekkers heeft een advies opgesteld om uitval door depressie onder leerlingen te voorkomen. Klik hier voor dit advies.
Lees de Profieluitgaves in de reeks Actuele Onderwerpen: