Binnen het beroepsonderwijs staat zelfsturing door studenten volop in de belangstelling. Veel onderwijsvernieuwingen hebben tenminste deels als doel gehad om zelfsturing door studenten te stimuleren. Vernieuwingen zoals competentiegericht onderwijs waarbinnen authentieke taken en toetsing een belangrijke plaats hebben, blijken niet als vanzelf tot zelfsturende studenten te leiden. Hoe krijg je studenten die autonoom gemotiveerd zijn en die ‘willen weten’? In de decemberuitgave van onderwijsvaktijdschrift Profiel wijden experts van de faculteit Sociale Wetenschappen van de Universiteit Utrecht hier een bijdrage aan. Jan van Tartwijk is Professor Toegepaste Onderwijskunde en hoofd van de Universitaire lerarenopleiding, Tim Mainhard is Universitair Hoofddocent bij de afdeling Educatie.
Aan de Universiteit Utrecht wordt al enkele decennia onderzoek gedaan naar de vraag wat er in de sociale of interpersoonlijke verhoudingen gebeurt als een docent interacteert met een student en wat daarvan de effecten zijn. Bij dit onderzoek is uitgangspunt dat elk gedrag dat een docent vertoont voor leerlingen een interpersoonlijke boodschap bevat over de mate van interpersoonlijk invloed die de docent heeft en zijn of haar ‘nabijheid’ tot de leerlingen (van Tartwijk et al., 2014).
Invloed geeft weer hoeveel overwicht de docent heeft in het contact met studenten en in hoeverre hij of zij in grote lijnen bepaalt wat er gebeurt. Een lage Invloed betekent dat de docent nauwelijks Invloed uitoefent op wat er in de klas gebeurt. Invloed is geen didactisch concept. Ook in het kader van zelfsturend onderwijs kunnen docenten als streng of als goede leiders worden ervaren (veel Invloed), zonder dat een docent voor de leerlingen van moment tot moment bepaalt wat ze moeten doen.
Nabijheid beschrijft de emotionele afstand tussen docent en student, ofwel de warmte van het contact. Studenten zullen aan een als nabij ervaren docent bijvoorbeeld makkelijker een vraag stellen. Zij voelen zich gezien door deze docent en ervaren empathie. Bij een lage Nabijheid voelen leerlingen zich afgewezen door de docent of zijn bang voor hem of haar.
Zowel docenten als studenten hebben een voorkeur voor een sociaal klimaat in de klas waarin interactie wordt gekenmerkt door veel Nabijheid van docenten en leerlingen, en waarin de docent bovendien relatief veel Invloed heeft.
Bestel voor het hele artikel de uitgave van Profiel december. Klik hier
Foto: RUU