Jongeren zijn in ontwikkeling. Ze leren wie ze zijn en wat ze belangrijk vinden. Ze komen in contact met allerlei overtuigingen, zijn gevoelig voor ongenuanceerde boodschappen en extreme idealen. Het kan ingewikkeld zijn om met studenten te praten over actuele kwesties, over hun omgang met elkaar en hun rol in de samenleving. Bij het geven van trainingen heeft Stichting School & Veiligheid de afgelopen jaren ervaren dat veel docenten daar ondersteuning bij kunnen gebruiken. Daarom kunnen scholen ook het komende schooljaar kosteloos gebruik maken van het trainingsaanbod ‘Van Zij naar Wij’.
Vergevorderde competenties
Het vak van docent vraagt om meer vaardigheden dan alleen vakinhoudelijke kwaliteiten. Een belangrijke opdracht voor scholen is om jonge mensen op te leiden die als verantwoordelijke, democratische burgers een bijdrage leveren aan de samenleving. Om studenten te leren respectvol om te gaan met mensen die een andere mening hebben. Dat is een prachtig ideaal, de praktijk is vaak weerbarstiger. Een gesprek voeren over bijvoorbeeld 4 en 5 mei kan spannend zijn in een verdeelde klas. Hoe zorg je ervoor dat iedereen zijn mening kan geven, zonder dat de fatsoensnormen worden overschreden? Dat vraagt om vergevorderde competenties van docenten. De ervaring leert dat heftige discussies overal en altijd kunnen ontstaan. Niet alleen bij maatschappijleer, maar ook bij lessen autotechniek of verzorging. Zo moesten studenten tijden een praktijkles verzorging oefenen om iemand te wassen. Plotseling ontstond er een stevige discussie over het al dan niet afdoen van een hoofddoek. De docent vertelde dat ze daardoor werd overvallen. “Ik wist op dat moment niet wat ik moest doen. Normaal gesproken gebeurt dat niet in mijn lessen.”
Onafhankelijke rol
De leefwereld van de docent verschilt enorm van die van hun studenten. Docenten zijn zich daar lang niet altijd van bewust. Ze schrikken als ze tijdens de training horen hoe gemakkelijk extreemrechtse ideeën zich verspreiden. Of dat de helft van de moslimjongeren er orthodoxere denkbeelden op nahoudt dan hun ouders. Dan blijkt dat docenten zelf misschien minder onbevooroordeeld zijn dan ze zelf denken. Leerlingen met extreemrechtse standpunten kunnen vaak op meer begrip rekenen dan islamitische leerlingen die homoseksualiteit veroordelen. Op het moment dat een docent zich dat realiseert, kan hij zich onafhankelijker opstellen in de klas.
Onderlinge ondersteuning
Veel docenten hebben het gevoel dat ze alles alleen op moeten lossen. Het vak van docent kan behoorlijk eenzaam zijn. Tijdens de trainingen kwam naar voren dat sommigen moeite hebben om advies te vragen aan een collega: “Ik weet weinig af van de islam, maar ik durf het niet aan een collega te vragen die er wel verstand van heeft. Terwijl hij naast me in de docentenkamer zit.” Docenten gaven aan het lastig te vinden om onderling te bespreken wat ze moeilijk vinden in een lessituatie of in een persoonlijk gesprek met een student. Terwijl het juist zo belangrijk is om een cultuur te ontwikkelen waar je elkaar om hulp en advies kunt vragen. Zeker als het gaat over de manier waarop je omgaat met lastige onderwerpen.
Rol van de schoolleiding
Om op een goede en veilige manier het gesprek in de klas te kunnen voeren, is steun vanuit de schoolleiding onontbeerlijk. Leidinggevenden reageren doorgaans adequaat als er zich een incident voordoet. Dat er achter een incident een structureel probleem schuil kan gaan, wordt te vaak vergeten. Een discussie die uit de hand loopt, is lang niet altijd een incident. Alleen de rust terugbrengen is dan niet voldoende. Daarom is het goed dat teamleiders en managers ervaren wat een groeiend wij-zij denken in de klas betekent voor het personeel. Op het moment dat de schoolleiding zich bewust is van de opgaven waar het onderwijspersoneel dagelijks voor staat, kunnen er preventieve maatregelen worden genomen. Bijvoorbeeld in de vorm van trainingsaanbod.
Begrenzen en uitnodigen: van Zij naar Wij
De trainingen ‘Van Zij naar Wij’ zijn bedoeld om scholen, docenten, schoolleiders en onderwijsondersteunend personeel te helpen bij deze uitdagingen. Hoe zorg je als school dat je voldoende oog hebt voor maatschappelijke spanningen binnen de school? Hoe maak je jonge mensen weerbaar? Hoe begrens je als docent je studenten op uitspraken die als kwetsend, discriminerend of zelf haatdragend kunnen worden ervaren? Terwijl je ze tegelijkertijd uitnodigt om uit te leggen waar die mening vandaan komt.
Naast theorie is er in de trainingen veel tijd vrijgemaakt om te oefenen. Samen met een trainingsacteur spelen de deelnemers praktijksituaties na. Dat is niet alleen nuttig en leerzaam, maar soms ook confronterend. Een van de deelnemers vertelde: “Je speelt met je collega’s een klassensituatie na. Daarbij ontstaat dezelfde dynamiek als in het klaslokaal. Het is ontzettend leerzaam om met elkaar te ervaren wat er op zo’n moment écht in een groep gebeurt. Sommigen trekken zich terug, anderen zijn juist opvallend fel in de discussie. Dat is in een klas niet anders.”
De in-company trainingen ‘Van Zij naar Wij’ zijn ontwikkeld in opdracht van de Rijksoverheid. Scholen kunnen kosteloos gebruik maken van het aanbod. Er zijn modules voor docenten, schoolleiders en ondersteunend personeel. De tijdsinvestering bedraagt één of twee dagdelen. Scholen die belangstelling hebben, kunnen contact opnemen met de helpdesk van Stichting School & Veiligheid. Om het aanbod zoveel mogelijk op maat aan te bieden, vindt voorafgaand aan de training een intake plaats.
Samenstelling: Willem Jan Cevaal, School & Veiligheid
Foto: Beeldbank School & Veiligheid
Kijk voor meer informatie op de website van Stichting School & Veiligheid of neem contact op met de helpdesk: 030 – 285 66 16.