Als scholen programma’s zoals nieuwsbegrip willen implementeren wordt aangeraden om te investeren in trainingen voor docenten, specifiek gericht op kennis van de aard en karakteristieken van begrijpend leesprocessen, hoe docenten leesproblemen kunnen diagnosticeren bij hun leerlingen en op welke manier zij leesstrategieën kunnen aanbieden en begeleiding kunnen geven aan groepswerk in de gehele klassensituatie. Dat stelt Mariska Okkinga in haar proefschrift Teaching reading strategies in classrooms - does it work?
Het is zorgwekkend dat veel leerlingen moeite hebben met begrijpend lezen. Begrijpend lezen is een belangrijke vaardigheid om te leren om succesvol te kunnen zijn in zowel de schoolcarrière als daarna op de arbeidsmarkt. Sinds de jaren 80 van de vorige eeuw is er veel onderzoek uitgevoerd naar begrijpend leesprogramma’s die zich richten op het aanleren van leesstrategieën om op die manier begrijpend lezen te bevorderen. Leesstrategieën kunnen gedefinieerd worden als mentale tools die ingezet kunnen worden tijdens het leesproces, zoals voorspellen waar een tekst over gaat, samenvatten tijdens het lezen of jezelf vragen stellen over de tekst. Veel van dit onderzoek is gedaan met kleine groepjes leerlingen die uit de klas werden gehaald waarbij onderzoekers optraden als ‘tutoren’ om de groepjes te begeleiden. Er zijn echter indicaties dat deze benadering niet altijd even succesvol is in de gehele klas en met docenten als ‘tutor’.
Mariska Okkinga onderzocht deze instructiewegen voor haar promotie aan de Universitit Twente. Het doel van het proefschrift was meer inzicht te krijgen in hoe het aanleren van leesstrategieën aan leerlingen in een gehele klassensituatie begrijpend lezen kan bevorderen. Het proefschrift bestaat uit de resultaten van een tweejarige experimentele studie, uitgevoerd in vmbo basis/kader klassen, waarbij de helft van de klassen werkten met een bestaand leesprogramma, Nieuwsbegrip, terwijl de andere helft werkten met de reguliere methode voor begrijpend lezen.
De resultaten uit dit proefschrift laten zien dat het lastig, maar niet onmogelijk, is om positieve effecten op begrijpend lezen van interventies gericht op het aanleren van leesstrategieën in reguliere klassen te vinden. Ze vond geen hoofdeffecten van ‘Nieuwsbegrip’ na twee jaar interventie en een heel klein effect op gestandaardiseerde toetsen van begrijpend lezen in de meta-analyse. Verklaringen hiervoor kunnen gezocht worden in de complexiteit van de klassensituatie, de lange duur van de interventie, het lage woordenschat niveau van de leerlingen, en de keuze voor een gestandaardiseerde toets van begrijpend lezen. Daarnaast laat dit proefschrift zien dat aandacht voor implementatiekwaliteit cruciaal is om de beste omstandigheden te creëren waarin een dergelijk leesprogramma succesvol kan werken.