De meeste studenten en medewerkers in het mbo voelen zich veilig op school. In schooljaar 2017-2018 voelt 5,4% van de mbo-studenten zich onveilig op school. Dat is iets meer dan in voorgaande jaren. Onder medewerkers is het veiligheidsgevoel al jaren stabiel. Andere resultaten van de monitor zijn onder meer dat het spijbelen is afgenomen. De acceptatie van LHBT-medewerkers en -studenten lijkt te zijn verbeterd, maar opvallend is dat zij nog steeds meer incidenten van psychisch-fysiek geweld meemaken dan medewerkers en studenten die heteroseksueel zijn. Dat blijkt uit de jaarlijkse Monitor Sociale Veiligheid.
De Monitor Sociale Veiligheid
Sinds 2001 wordt de sociale veiligheid in het mbo onderzocht in de Monitor Sociale Veiligheid mbo. Dit is een representatief landelijk onderzoek; ruim 20.000 mbo-studenten en 7.000 medewerkers hebben meegedaan aan de editie in schooljaar 2017-2018. In de monitor is aandacht voor het gevoel van veiligheid van studenten en medewerkers (subjectieve veiligheid), voor incidenten van onveiligheid (objectieve veiligheid) en voor het veiligheidsbeleid van mbo-scholen. Specifieke thema’s zijn onder meer psychisch-fysiek geweld, vandalisme en diefstal, discriminatie en pesten en de positie van LHBT-studenten en -medewerkers.
Sociale veiligheid is belangrijk voor studenten en medewerkers. Ondanks dat de meeste studenten en medewerkers zich veilig voelen op school, verdient sociale veiligheid onverminderd aandacht. Van zowel de studenten als medewerkers die slachtoffer zijn geworden van psychisch of fysiek geweld functioneert namelijk ongeveer de helft minder goed in de opleiding of het werk. Het gaat om bijvoorbeeld pesten, discriminatie, verbale agressie, lichamelijk geweld of seksuele intimidatie. 3,6% van alle studenten werd hiervan slachtoffer en 8,7% van de medewerkers. In absolute aantallen gaat het om duizenden studenten en medewerkers die hierdoor niet optimaal kunnen functioneren.
Wat kunnen scholen doen?
Wat kunnen mbo-scholen doen om de sociale veiligheid verder te verbeteren? In dit artikel staan de aanbevelingen die het onderzoek heeft opgeleverd centraal en laten we verschillende uitkomsten de revue passeren.
Stimuleer bekendheid en betrokkenheid van medewerkers en studenten, bij het socialeveiligheidsbeleid
Lang niet iedereen is bekend met de maatregelen rondom sociale veiligheid. Studenten en ook medewerkers zijn niet altijd op de hoogte van het bestaan van bijvoorbeeld gedragsreglementen, meldpunten voor onveiligheid en vertrouwenspersonen. Dit kan er een oorzaak van zijn dat de meeste incidenten niet worden gemeld bij de school. Het aandeel incidenten dat gemeld wordt ligt tussen de 32 en 54%. Medewerkers melden incidenten vaker dan studenten en incidenten van materieel geweld worden vaker gemeld dan psychisch-fysiek geweld. Incidenten van seksuele intimidatie worden heel weinig gemeld.
Ook in betrokkenheid bij het socialeveiligheidsbeleid is verbetering mogelijk: ruim 50% medewerkers weet niet hoe personeel bij dit beleid wordt betrokken. Teamleiders hebben veelal een belangrijke rol om ervoor te zorgen dat beleid bij teamleden terecht komt. Het is mogelijk dat daar de verspreiding van de bekendheid met het beleid stokt, aangezien het socialeveiligheidsbeleid een van de vele onderwerpen zijn die op het bord van teamleider liggen.
- Organiseer inspraak van medewerkers en studenten bij het beleid rondom sociale veiligheid.
- Benoem een portefeuillehouder sociale veiligheid binnen een team, die het beleid vertaalt naar het team. Daarmee wordt het uitvoeren van beleid minder afhankelijk van de drukke agenda van de teamleiders.
- Zorg voor opvolging als een incident wordt gemeld.
Voer gericht beleid op knelpunten van sociale veiligheid
Knelpunten zijn te identificeren door te kijken naar de kenmerken van studenten en medewerkers die meer met onveiligheid te maken hebben. Studenten van entree/niveau 2, bol-studenten met name in economische opleidingen, en LHBT-studenten waren vaker slachtoffer. Bij medewerkers waren jonge vrouwelijke medewerkers, LHBT en medewerkers die vooral contact hadden met entree/niveau 2 studenten vaker slachtoffer van materieel en psychisch-fysiek geweld. Slachtoffers voelen zich vervolgens minder veilig dan niet slachtoffers. Daarom is het belangrijk om gericht beleid te voeren om de sociale veiligheid binnen de school te verbeteren en (de gevolgen van) incidenten te verminderen.
- Besteed gerichte aandacht aan groepen die zich minder veilig voelen, waaronder jonge, vrouwelijke docenten en LHBT-medewerkers en –studenten.
- Besteed aandacht aan slachtoffers.
Professionaliseer medewerkers
Ruim een kwart van de docenten heeft tijdens de onderzoeksperiode eens of meerdere keren een felle discussie of heftige uitspraken van studenten meegemaakt. De meeste docenten vinden dat zij zo’n situatie goed in banen kunnen leiden, maar studenten zien hierin ruimte voor verbetering. De helft van de docenten vindt dat er vanuit de school voldoende ondersteuning beschikbaar is om gevoelige onderwerpen in de klas te bespreken. Slechts een derde van de medewerkers voelt zich voldoende toegerust om onderwerpen rondom seksuele weerbaarheid te herkennen en hier mee om te gaan. Het gaat dan bijvoorbeeld om sexting, problematiek met loverboys en seksuele intimidatie door medestudenten of medewerkers. Minder dan de helft van de geënquêteerde instellingen maakt beleid gericht op seksuele weerbaarheid van studenten, de bespreekbaarheid van gevoelige thema’s en een veilig klimaat voor LHBT-medewerkers en –studenten.
- Medewerkers hebben behoefte aan scholing om problemen op het gebied van seksuele weerbaarheid bij studenten te herkennen en te bespreken.
- Vergroot het bewustzijn bij docenten over de e?ecten van felle discussies over onderlinge relaties en persoonlijke ruzies tussen studenten.
- Besteed aandacht aan manieren om spanningen in een klas te verminderen.
- Organiseer trainingen in het omgaan met agressief gedrag voor alle medewerkers die veel contact hebben met studenten.
De Stichting School & Veiligheid heeft een breed pakket aan diensten en producten, om scholen te ondersteunen en hen verder te helpen, zoals lesmaterialen, trainingen en artikelen op de website: www.schoolenveiligheid.nl/mbo/.
De volledige onderzoeksrapporten en de publieksversie van de Monitor Sociale Veiligheid deze zijn online te bereiken via www.ecbo.nl/monitorsocialeveiligheid.