Radicalisering is een thema dat alle onderwijssectoren raakt. De afgelopen periode hebben wij hierover gesprekken gevoerd met scholieren, docenten, bestuurders en onderzoekers. We zien enerzijds dat sommige onderwijsinstellingen al heel ver zijn in het omgaan met radicalisering en andere veiligheidsvraagstukken, anderzijds zien we dat er ook leraren en instellingen zijn die hier mee worstelen. Op basis van onze ontmoetingen kwamen wij tot een gedeeld beeld van de rol die het onderwijs speelt bij het tegengaan van radicalisering.
Ten eerste heeft het onderwijs de rol van ontmoetingsplek: een school is de plek waar leerlingen elkaars achtergrond leren kennen en begrijpen, waardoor ze kunnen opgroeien tot verantwoordelijke burgers. Kinderen die al vroeg een gevoel van burgerschap krijgen bijgebracht en die hebben geleerd om op een open manier een dialoog te voeren over hun normen en waarden, zijn later minder vatbaar voor radicale denkbeelden. Hier ligt een belangrijke preventieve rol voor de onderwijsinstellingen. Over de voortgang op het gebied van burgerschap en over onze visie op de maatschappelijke opdracht van scholen wordt uw Kamer nog geïnformeerd.
Ten tweede hebben de instellingen een rol bij de curatieve en vervolgens repressieve aanpak van radicalisering. School is immers de plek waar jongeren hun identiteit vormen en tonen. Als een jongere radicaliseert, of dit nu op het gebied van religie, dierenrechten of een politieke overtuiging is, is de school één van de plekken waar dat zichtbaar kan worden. Dit maakt dat docenten een rol hebben als zij zien dat een jongere zich begint af te keren van de samenleving. Daarvoor moeten zij weten hoe ze radicalisering kunnen herkennen en waar zij een vermoeden van radicalisering kunnen neerleggen.
Tot slot is ons gebleken dat er geen behoefte is aan een uniforme, vanuit Den Haag opgelegde aanpak. Scholen hebben wel behoefte aan een centrale plek voor informatie en handreikingen en aan een rechtstreeks telefoonnummer (een ‘hotline’) waar zij terechtkunnen met vragen, maar geven aan vooral baat te hebben bij een goede samenwerking in een lokaal netwerk, met bijvoorbeeld de gemeente, de jongerenwerkers, het welzijnswerk, het verenigingsleven en de politie. Veel onderwijsinstellingen hebben de samenwerking op dit terrein al goed op orde.
De curatieve lijn
Onderwijsinstellingen worden geconfronteerd met maatschappelijke problemen zoals loverboys, pesten, crimineel gedrag, discriminatie en huiselijk geweld. Een thema als radicalisering past binnen het bredere kader van sociale veiligheid waar onderwijsinstellingen mee te maken hebben. Om de sociale veiligheid op de onderwijsinstellingen te versterken hebben wij onlangs het wetsvoorstel Sociale veiligheid op school aan uw Kamer aangeboden. De sectorraden in het primair en voortgezet onderwijs ondersteunen dit met het actieplan Sociale veiligheid. Samen met het Platform Veiligheid MBO Raad bekijken we welke inzet er nog meer nodig is voor de mbo-instellingen. Voor hoger onderwijs is het programma Integraal Veilig Hoger Onderwijs beschikbaar. In dit programma werken instellingen, verenigingen en ketenpartners waaronder de NCTV, op initiatief van OCW, samen op het terrein van integrale veiligheidsvraagstukken.
De pabo’s en tweedegraads lerarenopleidingen werken op dit moment aan de versterking van de aandacht voor sociale veiligheid. Dit traject moet bijdragen aan het verbeteren van vaardigheden van (toekomstige) leraren op het terrein van sociale veiligheid. U kunt daarbij denken aan het omgaan met groepsdynamiek en het bieden van een veilig pedagogisch klimaat. Deze vaardigheden zijn eveneens van belang bij het omgaan met radicalisering. Om het gesprek in de klas te voeren over maatschappelijke onderwerpen is ook “Bildung” van aanstaande leraren belangrijk. Een groep lerarenopleidingen werkt samen aan uitwisseling van kennis en ervaringen op dit thema. Ook wordt, zoals aangekondigd in de voortgangsrapportageIntegratie, onder regie van SZW samen met een aantal lerarenopleidingen lesmateriaal ontwikkeld op basis van de peer-education methodiek om gevoelige onderwerpen zoals de holocaust, antisemitisme, homofobie, islamofobie en overige - vaak aan integratie gerelateerde - onderwerpen in de klas te behandelen. We zien mooie voorbeelden van docenten in het vo en mbo die op eigen initiatief netwerken oprichten om kennis en ervaring te delen over radicalisering.
OCW ondersteunt de onderwijsinstellingen om radicalisering, binnen het bredere kader van sociale veiligheid, aan te pakken. Dit gebeurt door middel van zes onderstaande acties:
1. Directe ondersteuning op onderwijslocaties is beschikbaar
2. Budget voor de versterking van veiligheidsketen
3. Beschikbaarheid van gratis, laagdrempelige trainingen
4. Investering in veiligheidsportals voor onderwijsinstellingen
5. Vertrouwensinspecteurs hebben training over radicalisering gevolgd
6. Eind maart volgt een voortgangsrapportage over o.a. de rol van gemeenten
De repressieve lijn
Als een onderwijsinstelling daadwerkelijk te maken krijgt met een jongere die aan het radicaliseren is of zelfs dreigt uit te reizen dan moet er direct gehandeld kunnen worden. Er moet contact worden opgenomen met de politie, de gemeente en met de vertrouwensinspecteurs van de Onderwijsinspectie. Onderwijsinstellingen worden op de volgende manieren ondersteund:
1. Op de veiligheidsportals School en Veiligheid en Integraal Veilig Hoger Onderwijs staan de stappen die een onderwijsinstelling moet nemen bij een concreet geval van een jongere die wil uitreizen.
2. De studiefinanciering van jongeren waarvan bekend is dat ze zijn afgereisd naar Irak of Syrië, wordt stopgezet. OCW doet dit in samenwerking met DUO, SZW en de AIVD.
Tot slot
Radicalisering is een wezenlijke bedreiging voor onze nationale veiligheid en vraagt daarom om een stevige aanpak. Het zorgt voor spanningen tussen groepen jongeren onderling, maar ook tussen jongeren en hun docenten en soms zelfs tussen docenten en hun bestuurders. Omgaan met deze spanningen is voor niemand gemakkelijk, ook niet voor docenten. Juist bij spanningen is het echter belangrijk dat onderwerpen bespreekbaar zijn en kan geput worden uit het beschikbare aanbod van trainingen en handreikingen.
Het zou een illusie zijn om te denken dat er geen enkele jongere meer radicaliseert als onderwijsinstellingen, gemeenten, politie en andere belanghebbenden maar zo goed mogelijk zouden samenwerken. Belangrijk is en blijft om overal het gesprek over de fundamentele waarden van onze democratische rechtstaat aan te gaan. Jongeren moeten het gevoel hebben dat zij ertoe doen en zij moeten binnen in plaats van buiten worden gesloten. Zo kunnen we er mede voor zorgen dat de voedingsbodem voor radicale denkbeelden zo klein mogelijk blijft. Docenten, schoolbesturen, jongerenwerkers, ouders en verzorgers zijn bij uitstek degenen die dit contact met jongeren kunnen bewerkstelligen. We weten dat zij in de aanpak van radicalisering een lastige taak hebben, en willen hen daar zo goed mogelijk in ondersteunen.
Het gehele artikel is te lezen op www.scienceguide.nl.
Bron: Scienceguide.nl