Vrije pers is synoniem aan democratie en het vrije woord, de vrije geest. NRC bestaat 50 jaar. In 1970 fuseerden het Algemeen Handelsblad (opgericht in 1828 te Amsterdam en de NRC (opgericht in 1843 te Rotterdam en in 1844 omgedoopt in Nieuwe Rotterdamsche Courant). Kranten met een historie in de Nederlandse samenleving en in de westerse democratische samenleving. Niets is vanzelfsprekend, ook een vrije pers niet.
Samenlevingen evolueren en daarmee ook de pers. Kenmerkend is een groeiend bewustzijn en daar hebben de fusiebladen en NRC actief toe bijgedragen. Het palet aan bladen in het westen krimpt gestaag terwijl online de nieuws- en meningsvorming is geëxplodeerd. Niemand heeft de waarheid in pacht, ook bladen in het westen niet. We houden ons vast aan feiten, maar feiten veranderen onder invloed van andere informatie of een andere kijk. We houden ons allen aan elkaar vast, we lopen achter elkaar, de hand op elkanders schouder, al tastend in het duister van de ongewisheid die we toekomst noemen terwijl we de vaagheid van het verleden achter ons laten en trachten te duiden. Maar er is een verschil of die vaagheid komt van een gebreidelde of van een vrije pers en of we aan de hand van een vrije pers de duisternis in strompelen of aan de hand van berichten van een dictatoriaal bewind.
NRC is een monument, verschijnend doorheen tal van stromingen op politiek, economisch en maatschappelijk gebied. Men signaleert, duidt, analyseert, becommentarieert. En dat alles vanuit een ideaal en het belang van het vrije woord, de vrije geest. In tal van landen staat die vrije geest en daarmee het vrije woord onder druk.
Het vrije woord heeft invloed op alles: politiek, klimaat&milieu, (on)gelijkheid, rechtvaardigheid, controle op de macht. Die invloed staat onder druk zo stelde Freedom House in een rapportage dit voorjaar, getiteld “A Leaderless Struggle for Democracy”. ‘Democratie en pluralisme staan wereldwijd onder druk’, aldus de openingszin in het rapport van Freedom House dat werd samengesteld door Sarah Repucci. Het rapport belicht met name de druk die Trump uitoefent op de integriteit van verkiezingen, de onafhankelijkheid van de rechtspraak en de controle op corruptie, de onrechtvaardige behandeling van migranten de voortdurende aanvallen op de vrije pers. Ook al zou de VS democratisch overeind blijven dan nog is de schade die nu wordt berokkend aanzienlijk, evenals de invloed op antidemocratische sentimenten in andere landen.
Repucci schrijft: ‘Dictators zijn erop uit de laatste haarden van verzet uit te bannen en hun verderfelijke invloed te verleggen naar gebieden elders in de wereld. Wat we zien is bijvoorbeeld de invloed van China en de onophoudelijke pogingen om de democratische normen en samenwerking tussen veel landen in de wereld te vervangen door de eigen totalitaire en autoritaire visie. Freedom House wijst op de nep-democratische verkiezingen in landen als Rusland en Turkije waar de oppositie monddood wordt gemaakt. Demonstraties worden hardhandig neergeslagen. Hetzelfde geldt in Iran met niet zelden dodelijke slachtoffers als gevolg. Wat we zien is dat via democratische verkiezingen leiders worden gekozen die het al snel niet nauw nemen met de democratie de rechtstaat en de verworvenheden zoals vrijheid van spreken en de vrije pers. Voorbeelden zijn India en de VS, ’s werelds grootste democratieën, waar leiders de grondrechten van mensen schenden en populistische, ja extremistische agenda’s trachten te verwezenlijken.’
De vrije pers is een bastion, zo blijkt. In Hong Kong is de Chinese regering hard bezig dat bastion te slopen. In Wit-Rusland vechten burgers voor die vrije pers en het vrije woord. Vrijheid is een keuze. En het is aan ieder individu om daar al of niet voor te gaan staan.
Lees ook over democratie:
- weblog over democratie - Burgerschap - Bekende Amerikanen boycotten Facebook wegens 'valse informatie en haat'
- Lees hier: Exclusief - Onderwijsraad: Democratie als kern van burgerschapsonderwijs
- In de AO-reeks nr 3050 - De teloorgang van de Amerikaanse democratie
- In de AO-reeks nr 3065 – Internationale Dag van de Democratie 15 september