Het Rathenau Instituut belicht in enkele artikelen wat er gebeurt bij de verspreiding van desinformatie door cyberaanvallen. Door desinformatie te verspreiden wordt het publieke debat gemanipuleerd. Desinformatie werkt vaak polariserend en kan, naast het ondersteunen van een bepaalde boodschap of agenda, een evenwichtig en inhoudelijk publiek debat ondermijnen.
In de aanloop naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen van november 2016 kwam er op online fora steeds meer leugenachtige informatie in omloop. De paus zou Donald Trump steunen. Hillary Clinton zou wapens verkopen aan de groepering Islamitische Staat (IS). En John Podesta, de campagneleider van Clinton, zou samen met andere hooggeplaatste medewerkers structureel kinderen misbruiken.
Russische media, politiek-rechtse groeperingen en Donald Trump verspreidden sinds 2008 de aantoonbare leugen dat Barack Obama niet in de Verenigde Staten is geboren, en daarom geen president zou mogen zijn. Deze complottheorie wordt birtherism genoemd, en bleef maar herhaald worden, zelfs nadat Obama’s geboorteakte aan het publiek was vrijgegeven. Uiteindelijk gaf Trump tijdens een persconferentie toe dat Obama in de Verenigde Staten was geboren.
Het zijn voorbeelden van wat de Raad van Europa ‘’ noemt: het verspreiden van desinformatie, misinformatie en pijnlijke informatie. Het Rathenau Instituut schrijft in haar nieuwe rapport ‘Digitalisering van het nieuws’: ‘Desinformatie wijst vaak bewust op verschillen en zet tot verdeeldheid aan tussen aanhangers van verschillende politieke partijen of tussen groepen van verschillende nationaliteit, ras, etniciteit, religie of klasse. Eenmaal ingebracht, kunnen dergelijke ideeën worden gebruikt om zondebokken te creëren, vooroordelen te populariseren, tegenstellingen te verharden en zelfs geweld te katalyseren en te rechtvaardigen’.
De Raad van Europa onderscheidt drie types van perverse informatieverspreiding:
- Desinformatie betekent het bewust creëren en verspreiden van onware, inaccurate of misleidende informatie omwille van economisch profijt of om een persoon, sociale groep, organisatie of land te schaden. Zo kan iemand bijvoorbeeld via een Twitter-account het foutieve bericht verspreiden dat een bekende politicus een zedendelict heeft begaan.
- Misinformatie betekent het verspreiden van inaccurate informatie, terwijl de gebruiker denkt dat deze informatie correct is. Dus als weer een ander persoon het bericht over de politicus retweet, omdat hij het gelijk gelooft, mis-informeert hij anderen.
- Pijnlijke informatie betekent het verspreiden van pijnlijke, maar kloppende informatie, om een persoon of organisatie zwart te maken en anderen tegen die organisatie op te ruien.
Iedereen met een Twitter- of Facebookaccount kan leugens verspreiden. Maar dikwijls wordt desinformatie verspreid door anonieme accounts en door online profielen, de zogeheten bots, die door software gestuurd worden en op basis van algoritmes berichten plaatsen en verspreiden. Met name op Twitter zijn er veel bots. Onderzoekers schatten in maart 2017 het aantal bots tussen de 9% en 15% van alle Twitteraccounts. Dat zouden dus bijna 48 miljoen accounts kunnen zijn. Die enorme botzwermen spelen een cruciale rol in het verspreiden van desinformatie. Stel je eens voor dat je leugenachtige bericht geretweet wordt door 500.000 bots.
Volgens het Rathenau Instituut is het van belang te vermelden dat desinformatie kan worden verspreid via vervalste videobeelden of audiofragmenten. Digitale toepassingen kunnen bijvoorbeeld steeds overtuigender filmpjes maken waarin politici een bepaalde uitspraak lijken te zeggen. De gemiddelde leek kan vaak het verschil niet meer zien tussen een authentieke en een gefabriceerde opname. De laatste tijd wordt veel gewaarschuwd tegen deze nieuwe technologie, die de impact van desinformatiecampagnes aanzienlijk zou kunnen verhogen.
Door desinformatie te verspreiden wordt het publieke debat gemanipuleerd. De precieze manipulatie hangt van de doelstelling af. Toch valt op dat desinformatie vaak polariserend werkt, en, naast het ondersteunen van een bepaalde boodschap of agenda, een evenwichtig en inhoudelijk publiek debat vooral kan ondermijnen.
Voor het artikel en meer informatie over cyberaanvallen zie de website van Rathenau Instituut, klik hier