Talrijk zijn de gevallen van seksueel ongewenst gedrag jegens vrouwen die de afgelopen laatste jaren de media haalden, mede een gevolg van de start van de #MeToo-beweging in 2017. #MeToo moedigt vrouwen die slachtoffer waren of zijn op te staan en juridische hun recht te halen. In Nederland zijn sinds eind 2021 met name personen uit de wereld van tv beschuldigd en aangeklaagd. Nagenoeg allen ontkennen de aantijgingen.
Dat er iets grondig mis is in de samenleving werd begin april 2022 weer eens duidelijk met gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek waaruit blijkt dat ruim 20% van de jonge vrouwelijke werkneemsters te maken heeft met ongewenste seksuele aandacht. Het betreft hier werkneemsters van 15-25 jaar in tal van beroepen, van de (thuis)zorgsector tot de horeca. In de zorgsector ligt verhouding zelfs bij ruim 30% - 1 op elke 3 werkneemsters!!
De schaamte voorbij
Sommige personen die zijn beschuldigd lijken de schaamte voorbij. In een bekend tv-programma vertelde een presentator dat hij als jonge man zo’n 50 jaar geleden een bewusteloze vrouw – die hij niet bij naam kende - met een kaars had gepenetreerd. In het programma werd er door andere tafelgasten en publiek om gelachen. ‘Een verbijsterend nieuw dieptepunt’ als het gaat om het MeToo-dossier in Hilversum, zo stelde voorzitter Janke Dekker van Mores, het meldpunt voor seksueel ongepast gedrag in de entertainmentsector, in een reactie op de uitspraken van de betreffende persoon. Hij zei spijt te hebben maar, ter zijn verdediging, ‘dat soort dingen gebeurde vroeger gewoon’. De reacties in de media waren direct fel en afkeurend. Mariëtte Hamer, de regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag, vond de bekentenis "ontluisterende televisie". Hamer vond het "denigrerend en kwetsend" voor mensen die ooit te maken hebben gehad met seksueel geweld. ‘Ook in de jaren zestig en zeventig was dit gedrag niet normaal’, zegt ze.
In de uitzending van de avond daarop wijzigde de betreffende persoon zijn verhaal, hij zou de kaars enkel tussen de benen van de vrouw hebben gelegd. En zijn bijvoegend commentaar: ‘Ik zal beslist niet de enige zijn geweest.’ Geen excuus voor het feit een bewusteloze vrouw als (lust)object te hebben achtergelaten, in plaats te zorgen voor haar veiligheid en welzijn. De betreffende persoon maar ook omstanders in de studio tonen gedrag dat velen in dergelijke omstandigheden tonen: Geen zelfreflectie op het eigen handelen. Geen idee van de impact op de samenleving. De eigen verantwoordelijkheid ontkennen en afschuiven op de ander. De handen in onschuld wassen. Terwijl daders actief bijdragen aan het klimaat dat achter de cijfers van het CBS schuilgaat, namelijk een wereld van angst, intimidatie, bedreiging, overschrijding van persoonlijke grenzen, misbruik van vertrouwen en traumatische ervaringen waarin het slachtoffer al te vaak volkomen alleen staat. Ervaringen van ongewenste seksuele aandacht hebben aldus een enorme impact op emotie en mentale gesteldheid en kunnen een leven blijvend verstoren.
Schokkende cijfers
De schokkende gegevens uit het CBS-onderzoek: ‘In 2021 gaf 21 procent van de vrouwelijke werknemers van 15 tot 25 jaar aan te maken hebben gehad met ongewenste seksuele aandacht van klanten, patiënten, leerlingen of passagiers. Dit blijkt uit de nieuwste cijfers van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) van CBS en TNO, die in het laatste kwartaal van 2021 is uitgevoerd onder 50 duizend werknemers van 15 tot 75 jaar.
Ook ongewenste seksuele aandacht van leidinggevenden of collega’s komt relatief veel voor bij jonge vrouwen: in 2021 had 6 procent van de vrouwelijke werknemers van 15 tot 25 jaar hier in de afgelopen twaalf maanden mee te maken. Vrouwen in alle leeftijdsgroepen kampen aanzienlijk vaker met ongewenste seksuele aandacht op het werk dan mannen. In totaal meldde 11 procent van de vrouwelijke werknemers ongewenst seksueel gedrag van klanten, patiënten, leerlingen of passagiers en 3 procent van leidinggevenden of collega’s. Bij mannen ging het om respectievelijk 2 procent en 1 procent.’
Verpleegkundigen vaakst last van ongewenste seksuele aandacht
Mbo-verpleegkundigen geven het vaakst van alle beroepsgroepen aan te maken te hebben gehad met ongewenste seksuele aandacht door patiënten of andere externen. In 2021 ging het om 37 procent van hen. Ook andere beroepsgroepen in de zorg zoals gespecialiseerd verpleegkundigen, verzorgenden en fysiotherapeuten hebben relatief vaak dergelijke ervaringen. Buiten de zorg rapporteren kassamedewerkers, en kelners en barpersoneel het vaakst seksuele aandacht van klanten. Kelners en barpersoneel hebben, evenals keukenhulpen, tevens relatief vaak (6 procent) te kampen met ongewenste seksuele aandacht van leidinggevenden of collega’s.
Ongewenste seksuele aandacht klanten gestegen naar niveau voor coronacrisis
Ongewenste seksuele aandacht door klanten, patiënten, leerlingen of passagiers kwam in 2021 met 6 procent weer meer voor dan in 2020, toen het percentage iets lager was dan in voorgaande jaren. Het percentage werknemers dat te maken heeft met ongewenste seksuele aandacht van leidinggevenden of collega’s schommelt al jaren rond 2 procent.
Bijna 1 op 5 werknemers last van intimidatie door klanten
Behalve met ongewenste seksuele aandacht kunnen werknemers ook te maken hebben met andere vormen van ongewenst gedrag op het werk, zoals pesten, intimidatie of lichamelijk geweld. Intimidatie komt hiervan het meest voor: in 2021 had 18 procent van alle werknemers in de voorafgaande twaalf maanden zelf te maken met intimidatie door klanten, patiënten, leerlingen of passagiers, en 9 procent met intimidatie door een leidinggevende of collega. Ook lichamelijk geweld komt vaker voor in contacten met klanten dan met leidinggevenden of collega’s. Pestgedrag daarentegen doet zich juist meer voor onder collega’s dan door klanten.
In 2021 gaf bijna een kwart van de slachtoffers aan last te hebben gehad van online ongewenst gedrag.