Welzijn en toekomst van een samenleving hangen vooral af van de mate van betrokkenheid, participatie en levens- en beroepsvervulling van haar burgers. Wat ieder van ons doet en denkt, bepaalt de eigen levensweg maar ook die van de omgeving. Een wezenskenmerk van onderwijs is dan ook bewustmaking. Van de eigen verantwoordelijkheid voor niet alleen het eigen welzijn en de eigen toekomst, maar ook voor het feit dat men daarmee medeverantwoordelijk is voor het welzijn, de kansen en de toekomst van de medemens. Ik kan niet zoveel, ben niet zoveel en heb niet zoveel zónder de inbreng en steun van vele anderen. Dat besef is wezenlijk, alleen al omdat de eigen identiteit grotendeels een fundament vindt in onze kijk op wie we zijn, wat we hebben, wat we weten en hoe we staan ten opzichte van onze omgeving.
De burger is daarmee per definitie zelf een bindende factor, enerzijds verantwoordelijk voor het eigen wel en wee en anderzijds medeverantwoordelijk voor het wel en wee van de ander, de medemens. In de opvoeding en in het onderwijs worden kansen tot scholing en ontplooiing geboden met het doel het individu – student én docent - tot zijn/haar recht te laten komen. Die basisvorming tot mens en vakmens wekt bewustwording voor het verantwoordelijkheid zijn van de eigen toekomst en de medeverantwoordelijkheid voor die van de samenleving.
Werken aan een zelfstandig functioneren en participeren
De kwaliteit van leven en het klimaat in de samenleving zijn mede afhankelijk van het belang dat wordt gehecht aan het onderwijs. En de wijze waarop studenten worden opgeleid en in het leven komen te staan. Zoals de burger onlosmakelijk met de omgeving verbonden is, zo zijn ook samenleving en onderwijs een twee-eenheid en wederzijds afhankelijk. Het is van belang dat bij zowel de samenleving als in het onderwijs hierover voldoende bewustzijn bestaat. De samenleving investeert in het onderwijs en daarmee direct in de eigen toekomst en in het eigen leef-, woon- en werkklimaat. Wat we nu doen, is bepalend voor straks.
Onderwijs geeft de levensloop en toekomst van jonge burgers mede vorm. In de opleidingen wordt de basis gelegd voor een zelfstandig kunnen functioneren en participeren in de samenleving vanuit een constructieve en positief-kritische attitude naar de omgeving. Dat is van belang, immers, wat we doen en denken heeft invloed op onszelf en ons eigen leven maar ook op het reilen en zeilen in de omgeving. Tevens krijgt de jongere mee dat blijven leren en je blijven ontplooien door heel het leven heen van belang is. De deskundigheid en de inzet en verantwoordelijkheid waarmee jongeren en jong volwassenen uiteindelijk hun werk doen, zijn onmisbaar en in hoge mate bepalend voor het klimaat, het aanzien en de ontwikkeling van de samenleving. We willen goed opgeleide mensen die hun brood kunnen verdienen maar bovenal (zelf)verantwoordelijke burgers, mensen die zich bewust worden van hun talenten, mogelijkheden en kwaliteiten, van de wijze waarop ze die kunnen aanwenden maar ook en bovenal van de impact van hun aanwezigheid op de omgeving. Het doen en denken waarin de afstemming tussen eigen belang en het belang voor de omgeving voortdurend wordt onderzocht leidt tot het juiste handelen.
In onderwijs is communicatie de kern
In het onderwijs gaat het vooral om de dialoog met en tussen alle partijen, om de communicatie waarlangs onderwijs plaatsvindt. Daarbij gaat het om het scheppen van een geschikte ruimte waarin de praktijk van de overdracht en het wekken van kennis en ervaring kunnen plaatsvinden. Het is essentieel die ruimte te faciliteren, te bewaken en te onderhouden. Studenten dienen geïnspireerd te worden om verantwoordelijkheid te nemen en mee te krijgen dat blijven leren en je blijven ontplooien door heel het leven heen van belang is. We willen een onderwijs waar docenten de verantwoordelijkheid hebben en in de gelegenheid worden gesteld om studenten optimaal voor te bereiden en te begeleiden. Onderwijs waar de docent ook echt professional kan zijn, werkend vanuit de eigen kennis, vaardigheden en ruimte.
Docent en student
Onderwijs is een persoonlijke ervarings- en verrijkingsperiode met mogelijkheden voor kennismaking met nieuwe omgevingen, bewustwording en ontwikkeling van kwaliteiten en talenten, en een uitzoeken welke richting men op wil. De docent is toegerust op zijn/haar taak en in staat onderwijs te geven en is zich bewust van het belang van en in staat de eigen verantwoordelijkheid te nemen. Hij/zij verbindt school met ouders en leerwerkomgeving als zijnde een geheel in het onderwijsproces. Om de veelzijdigheid van talenten en kwaliteiten van de studenten te onderkennen en te helpen ontwikkelen, is het van belang dat ook de docent zichzelf blijft ontwikkelen, zowel in vaardigheid, vakkennis als in zijn/haar kwaliteiten. Interesse en betrokkenheid zijn en blijven onmisbaar. Flexibiliteit van geest, het vermogen mee te groeien met de veranderende samenleving, is essentieel.
Elke jongere dient het vergund te zijn in een veilige en zorgzame omgeving op te groeien en daarbij via onderwijs en opgedane ervaring en kennis zichzelf te leren kennen, kennis te maken en te leren omgaan met de complexiteit van de huidige wereld en aldus voorbereid te worden op zijn of haar toekomst. Oeren is per definitie werken aan en leren over jezelf. Het onderwijs dient de student daarin te ondersteunen.
Leer de student naast het ‘hoe’ en ‘wat’ ook de ‘waarom’-vraag te stellen, de vaardigheden om de juiste vragen te stellen, zodat men meer gefundeerd en weloverwogen kan handelen. De prestaties van de student die we zo graag willen zien en waar dikwijls de nadruk op ligt, hangen mede af van de ontwikkeling van dienst mentale en emotionele frame.
En houd contact met de ouder, bespreek en verhelder de gezamenlijke verantwoordelijkheid jegens de jonge leerling. Grenzen van die verantwoordelijkheid bepalen en door goede communicatie duidelijk scheppen, daar gaat het om.
Tanja Jadnanansing, Tweede Kamerlid voor de PvdA
Ben Claessens, hoofdredacteur van Profiel