(Persoonlijk) Leiderschap is niet zozeer een kwestie van leiden. Het is in eerste instantie geleid worden. Door omstandigheden, door mensen, door situaties. We staan in directe betrekking met onze omgeving, nabij en ver af. Onder invloed van die betrekking op de omgeving worden we voor keuzes gesteld en worden we uitgedaagd ook voor die keuzes te staan, er verantwoordelijkheid voor te nemen.
In tal van cursussen, opleidingen en workshops wordt leiderschap besproken en aangereikt in termen van een individuele taak, alsof de mens, het individu los staat van de omgeving, een eiland is die het voor het zeggen heeft. Dat streelt het ego natuurlijk maar niets is minder waar. Mens en omgeving staan in directe betrekking met elkaar, zijn één. Natuurlijk kunnen we doen alsof wat we doen, weten, hebben, bereiken volledig aan onszelf te danken is. De werkelijkheid is dat we alles waar we gebruik van maken op onze levensweg - onze opvoeding, scholing, kennis, inzichten, kleding, voedsel, voorzieningen etc - krijgen aangereikt. We staan niet los van de omgeving maar zijn een onlosmakelijk deel ervan. We leiden een volledig op de omgeving betrokken leven. En die omgeving omvat alles en iedereen, niets en niemand zijn ervan uitgezonderd.
Mens en omgeving zijn één. Onlosmakelijk met elkaar verbonden, wederzijds afhankelijk, niet van elkaar te scheiden of los te koppelen. En tegelijkertijd ervaren we onszelf als individu, hebben we voor al ons doen en denken verantwoordelijkheid te dragen en staan we voor de uitdaging de verantwoordelijkheden van wat anderen doen en denken bij de betreffende personen te laten. Die verwevenheid en interactie van ‘de omgeving en ik’ kan het leven complex en lastig maken. De kunst is bij zichzelve te blijven en ‘zichzelve’ te ervaren in directe relatie tot en de context van de omgeving. Daarvoor is essentieel ontvankelijk te zijn, open te staan voor wat gaande is. Wie daarin bedreven raakt, bespeurt op den duur een innerlijke ontgrenzing en zorg voor het welbevinden voor die omgeving. Juist dát ervaren van de onlosmakelijke en natuurlijke betrekking op de omgeving vormt de onmisbare voeding voor de verantwoordelijkheid waarop ik zojuist doelde.
Verantwoordelijkheid heeft direct betrekking op de omgeving. In verantwoordelijkheid zit het woord ‘antwoord’ besloten. Welk antwoord geef ik in en op de gegeven omstandigheden? Wat doe ik? Wat staat mij te doen? Ik bevind me altijd in een situatie, in omstandigheden. Ik sta er nooit los van. Dat is belangrijk om te weten teneinde de verantwoordelijkheid voor je leven te kunnen nemen. Voor het gegeven, waar ik ga is mijn pad. Dat je jezelf kan ‘los koppelen’ van omstandigheden en situaties is een illusie. Toch gebeurt dat, bijvoorbeeld in situaties die ons onwelgevallig zijn en waarvoor we liever geen verantwoordelijkheid willen nemen, ja, deze bij voorkeur afschuiven op anderen of op omstandigheden.
Leiding geven door geleid te worden vanuit de betrekking op de omgeving vraagt om een open houding, empathie, invoelingsvermogen, de kunst verantwoordelijkheden te laten bij de betreffende personen, het vermogen het juiste onderscheid te kunnen maken en te zien dat werk of leven niet in eerste instantie gaan over prestatie en succes. In die open houding ontvouwt zich het besef wat er te doen staat en dat hetgeen gedaan moet worden alleen door jou en door niemand anders gedaan kan worden. Kort gezegd komt het neer op het ‘zien’, meer nog, het direct en ten volle ervaren en voorleven van de dynamiek van je levensweg die je gaat met alles en iedereen, niets of niemand uitgezonderd. Zoals gezegd, de mens is geen eiland en niemand kan (of is iemand) zonder de medemens en de omgeving.