Nog niet eerder was het me zo opgevallen als van de week op een vroege avond in Utrecht aan de Oude Gracht: wandelaars en fietsers, iedereen, niemand uitgezonderd, keek niet om zich heen maar raadpleegde de smartphone. Het was nogal ‘surreal’. Alsof de omgeving was ontdaan van menselijk contact. Het gaf voor een moment het gevoel alleen op de wereld te zijn.
Natuurlijk is het een algemeen verschijnsel geworden, de afhankelijkheid van de mobiel. Ik herinner me nog een artikel dat ik tien jaar geleden las over mensen die hun mobiel overal mee naar toe namen - badkamer, slaapkamer, toilet enz. Ik moest er toen om lachen. Tegenwoordig is het een gegeven. Kinderen groeien er vanaf de jongste leeftijd mee op. Zoals je een bril draagt of met je linker of rechterhand schrijft. Het maakt deel uit van de identiteit. En vergeet maatregelen die de smartphones in het verkeer te verbieden. Het zal de wetgever niet lukken. De gemiddelde burger is in een mum van tijd verknocht geraakt aan een apparaat waarmee hij of zij live verbinding heeft met een vertrouwd netwerk, de moderne versie van het oeroude stamverband.
Onze afhankelijkheid van apparaten en machines is natuurlijk al langer gaande. Het trein-, auto-, en vliegverkeer zijn er voorbeelden van evenals alle apparatuur in huis. En natuurlijk de ict thuis en op het werk, het dagelijks gebruik van moderne technologie in wat voor vorm ook. Maar niet eerder was het individu zo versmolten met een apparaat als met de smartphone dat toenemende allerlei mogelijkheden voor het raadplegen en verwerken van data integreert. Een kennis zei gisteravond iets wat me trof en aan het denken zette. ‘Is dit wat ze bedoelen met cyborg? Zijn we cyborgs aan het worden?’
De cyborg is een fenomeen uit de wereld van de science fiction. Maar science fiction wordt allengs meer en meer realiteit. Cyborg staat voor de fysieke samensmelting van mens en machine. Van mentale versmelting met de smartphone is inmiddels sprake. Dat maakt verdere versmelting langs allerlei wegen, tot en met ingeplanteerde chips voor communicatie aan toe, mogelijk. En die kruising van mens en machine wordt in het bedrijfsleven zelfs bevorderd. ‘Om te concurreren met robots zal de mens zich tot cyborg moeten ontwikkelen’, zei de bekende ondernemer en visionair Elon Musk al.
De mens als cyborg. Wie had dat ooit gedacht?