Burgerschap, een onderricht in de betekenis, de aspecten en consequenties van een democratie vormt een van de speerpunten van dit platform. In de afgelopen jaren hebben we dan ook in artikelen en uitgaven met regelmaat de democratie belicht en gewaarschuwd voor de antidemocratische trends in Europa en in de VS, zoals antisemitisme, nationalisme, autocratie en gebrek aan tolerantie.
De keuze voor Donald Trump in 2016 als president van de VS was een teken aan de wand. Zijn verkiezingscampagne in 2015 begon vanuit opportunisme, in feite als marketingstunt en als vergelding jegens Obama die grappen maakte over Trump. Maar Trump boorde met zijn racistisch getinte en anti-elitaire oneliners stom toevallig een verkiezings‘goudmijn’ aan onder blanke Amerikanen. Tientallen miljoenen Amerikanen vormden een vergeten groep en het was deze groep die vreesde voor het verlies van de eigen stem in de toekomst van het land en de eigen identiteit. Zij zagen hoe na eeuwenlange onderdrukking de zwarte medeburger in 1964 officieel burgerrechten (!) had gekregen zich te roeren en hoe in 2008 zelfs een zwarte Amerikaan tot president werd gekozen. Tevens nam het percentage blanke Amerikanen gestaag af en het percentage ‘Americans of color’, burgers van Mexicaanse, Aziatische en Zuid-Amerikaanse afkomst en zwarte Amerikanen toe. In geen enkele verkiezing tot 2016 was dit ongenoegen en die vrees aangeroerd. Op een of andere manier raakte Trump bij deze Amerikanen een snaar die decennia lang niet was aangeroerd. Trump was in 2016 voor hen de juiste man op het juiste moment. Hij werd een cultfiguur. En ze willen hem niet meer kwijt. Dat hebben 70 miljoen Amerikanen die op 3 november op hem stemden duidelijk gemaakt.
Zo omvangrijk is de druk vanuit de bevolking dat de Republikeinse partij in enkele jaren tijd kon worden getransformeerd tot een ware Trump Cultbeweging. Een beweging, omdat Trump niet aan politiek doet. Hij regeert niet. Hij dicteert. Zijn America First-slogan staat in feite voor Trump First. Hij is zijn eigen woordvoerder via Twitter met 80 miljoen volgers. De allianties met politieke bondgenoten en organisaties als de VN en WHO werden niet voor niets in 2017 en 2018 afgekapt. Te ingewikkeld, te bemoeiallerig, het dient de VS (anders gezegd: Trump) niet.
Lange tijd geloofden de media niet wat ze zagen, een Republikeinse partij die door de knieën ging voor ‘koning’ Trump en diens autoritaire stijl. Maar in feite reflecteert het precies de stijl die hun voorkeur heeft – de versteviging van de macht, niet door politiek en democratie maar door een beweging geleid door een kleine elite. De slavenhouders hebben zich nooit willen committeren aan Washington. Ze waren hun eigen koningen in hun regio’s en hun staten. De Wild West-films uit Hollywood over ranchers met veel land en hun naam boven elke winkel in een stadje zijn geen fantasie. Dit is wat de VS zijn. De sheriff mag dan soms de held zijn, het toont geen democratie maar het recht van de sterkste. Reden waarom in veel films de indianen, de oorspronkelijke bevolking, zo vaak de bad guys waren. Het is precies de houding die veel rechtse Amerikanen aan staat. Ze houden van hun vrijheid, hun wapen en zijn afkerig van de overheid. In dorpen en steden op het platteland besturen ze de kerkgemeenschappen die ook vanwege kwesties als pro-life en religieus onderwijs zich bij de Republikeinen – nu Trump – meer thuis voelen.
De United States verenigen 52 staten maar ze vormen geen eenheid, geen volwassen natie. Ze hebben grote militaire en economische macht maar het is geen land. De slavernij en het racisme heeft daarvoor te diepe sporen getrokken vanuit de historie. Het gelijkheidsprincipe is de zwarte bevolking steevast onthouden. In 1863 schafte president Lincoln de slavernij af. Maar toen hadden elf zuidelijke staten zich al afgescheiden. Ze zagen zich niet gehouden aan welke regeling ook. Het was de belangrijkste aanleiding tot de Burgeroorlog (1861-1865). De Unie won maar verliezers en nazaten van de Confederatie wisten van geen opgeven. The Lost Cause werd een ideaal en een inspiratie voor generaties van blanke Amerikanen.
De Constitutie van de Verenigde Staten kende sinds 1870 de Equal rights clause bij het XIVe amendement die geen discriminatie op basis van kleur of ras meer toestond. Maar de Zuidelijke staten gingen hun eigen weg.
De invoering van de Jim Crow wet ruim 15 jaar later gaf de savenhouders en landeigenaren allerlei middelen om 100 jaar lang rechtvaardigheid en gelijkheid voor de zwarte en gekleurde bevolking te onderdrukken en te omzeilen. Wiki: ‘De Jim Crow-wetten waren de wetten die rassenscheiding oplegden op lokaal en deelstaatsniveau in de Verenigde Staten van Amerika na 1880. Deze wetgeving, vanaf de Reconstructie (Wederopbouw) na de Amerikaanse Burgeroorlog, was er op gericht zwarte Amerikanen gescheiden te houden van de blanke burgers in de publieke instellingen en het hun door de federale grondwet gegarandeerde stemrecht te onthouden.’
De naam ‘Jim Crow’ is overigens niet die van een plantagehouder maar van een personage, een zwarte slaaf die Jim Crowe en werd gespeeld de 19-eeuwse blanke acteur Thomas "Daddy" Rice. Het tekent het grenzeloze cynisme en de minachting voor zwarten onder blanken om deze naam aan wetten te geven die in 1892 werden ingevoerd en slechts tot doel hadden de zwarte bevolking te blijven onderdrukken en te controleren.
De wetten werden betwist tot aan het hoogste gerechtshof toe. In 1896 gaf het Federale Hooggerechtshof in Washington D.C. met de beroemde uitspraak separate but equal (gescheiden maar gelijk) de voorstanders van ongelijkheid voldoende mazen om doorheen te kruipen en ongelijkheid, discriminatie en racisme in stand te houden.
Het leed dat zwarte Amerikanen sinds de start van de slavernij 400 jaar geleden hebben ondergaan, is onvoorstelbaar – hetzelfde kan gezegd worden van de stammen van de oorspronkelijke bevolking - en nog altijd wordt Zwarte Amerikanen een volwaardig leven ontzegd om geen andere reden dan dat van systemische machtsuitoefening, met name in de zuidelijke staten. Het is precies de denk- en handelwijze die we sinds 2016 in volle glorie zien praktiseren door de Republikeinen. Een pregnant voorbeeld is de sabotage en onderdrukking van de mogelijkheden voor met name de zwarte bevolking om te stemmen. Een praktijk die al vele decennia bestaat. Districten worden met opzet anders ingedeeld, er worden extra eisen aan zwarte Amerikanen gesteld, zwarte Amerikanen worden bedreigd enz. Systematisch racisme is een hot item want het bestaat. Het gebeurt openlijk en in het verborgene. Trump en zijn Cult mogen het ontkennen, maar sinds 2016 is volgens de FBI het aantal ‘hate crimes’ toegenomen, komen White Nationalists uit alle hoeken en gaten tevoorschijn en wordt Trump door voormalig Ku Klux Clanleider Duke gevierd als een heiland. Het zit zo in de genen van veel Amerikanen dat ze hun eigen racisme niet eens in de gaten hebben. Ze verwijzen naar hun glorierijke verleden, naar het land dat zij hebben veroverd en gecultiveerd en naar de Bijbel of ze ontkennen het glashard. En natuurlijk zijn de linkse elite en socialisten de ware schuldigen en de werkelijke ondermijnende factoren voor de ‘American way of life’. De Democraten hebben op hun beurt zelf de nodige soul searching te doen. Zij hebben de ogen gesloten gehouden voor wat er werkelijk speelt en eigen hun rol in het racistische verleden van hun land.
Met Obama in 2008 en Kamala Harris als eerste zwarte Amerikaanse als VP in 2020, bovendien van Aziatische afkomst, leek van buitenaf het nodige te zijn veranderd. Maar niet in de hoofden van tientallen miljoenen Amerikanen. De ultrarechtse media en cultbewegingen als QAnon vieren hoogtij, ze voeden de vooroordelen en de alternatieve realiteit waarop de Trump Cult een patent heeft. De social media lopen over van leugens en complottheorieën, veelal via de accounts van Trump en zijn volgelingen.
Hoe het ook zij, de VS zijn in grote problemen. Europa krijgt er via opkomende QAnon-clubs een deel van mee maar het ‘oude’ continent mag hopen dat het McDonalds effect ervan aan hen voorbij gaat.