Je bent tussen de zestien en twintig jaar en binnen drie tot vier jaar word je in een beroepsopleiding klaargestoomd om zelfregulerend je professie vorm te geven. Dit alles in een snel veranderende arbeidsmarkt. Een uitdaging. Niet alleen voor de student maar ook voor de docent. In deze bijdrage staat de wijze waarop de docent de zelfregulatie van de student kan bevorderen centraal.
In een snel veranderende arbeidsmarkt moet het middelbaar beroepsonderwijs meebewegen (Baay, Christoffels & ecbo, 2016; Thijs, Fisser, Van der Hoeven & SLO, 2014). Studenten moeten hierbij nieuwe vaardigheden ontwikkelen, die veel van hun zelfregulerend vermogen vereisen (Bjork, Dunlosky & Kornell, 2013). Bij zelfregulerend leren gaat het om autonoom werken en verantwoordelijkheid nemen in de context van een specifieke situatie, rekening houdend met eigen capaciteiten (Dawson en Guare (2010). De groei in zelfregulering is echter niet een vanzelfsprekendheid. Genetische, omgevings- en educatieve factoren bepalen mede hoe effectief nieuwe vaardigheden in zelfregulering worden verkregen (Jolles & Keizer, 2015). De focus van zelfgestuurd leren ligt op de mate waarin de student regisseur is van zijn eigen leerproces op een strategisch, metacognitief en motivationeel niveau (Zimmerman 2000). Strategisch gaat over gedragsmatige en cognitieve activiteiten. Waarbij gedragsmatig betrekking heeft op de wijze waarop er structuur wordt aangebracht en cognitief over wijze waarop men zelfregulatie inzet (Boekaerts, 1999 & Winne, 2011 & Zimmerman, 2000). Metacognitief gaat over kennis en regulatie van de vaardigheden die betrekking hebben op oriëntatie, formuleren, planning, organiseren, bijsturen, evalueren (Pintrich, 2004). Motivationeel verwijst naar de vaardigheden die vooral gericht zijn op de intrinsieke motivatie zoals doorzettingsvermogen, interesse, initiatief nemen en de mate van self-efficacy en attributie (Deci & Ryan, 2000). Self-efficacy gaat over het vertrouwen in de eigen bekwaamheid (Bandura & Adams, 1977) aan zichzelf toegedicht. Dit geldt zowel voor interne attributie (bijvoorbeeld: talent, inspanning) of externe attributie (zoals een moeilijke opgave of positieve beoordeling van de docent) (Dweck, 2017).
Onderzoek
Om inzicht te krijgen op welke wijze docenten de zelfregulatie bevorderen heeft het afgelopen schooljaar een onderzoek plaatsgevonden naar de wijze waarop de docenten de zelfregulatie van studenten op strategisch, metacognitief en motivationeel niveau bevorderen. Op basis van de eerste resultaten uit het onderzoek kan geconcludeerd worden dat alle docenten het belang van zelfregulatie voor de student benadrukken. De focus in de ondersteuning van de docent richt zich voornamelijk op het strategisch en metacognitieve niveau. Bij het strategisch niveau werden docentenhandelingen verwoord en waargenomen die gericht zijn op het geven van feedback, bevorderen van peer feedback en het bespreken van het gewenst leerklimaat. Bij het metacognitieve niveau werden het bespreken van de planning, organisatie en de beoogde inspanning voornamelijk aangetoond. Het motivationeel niveau toonden docenten vooral aan door in te willen spelen op de talenten van de student en het stimuleren tot evalueren en reflecteren,
Mogelijkheden voor de docent
Mogelijkheden voor de docent zijn de student gebruik laten maken van haar voorkennis. Speel in op de interesse van de student. Benoem het waarom in de meerwaarde van een opdracht. Besef dat zelfstandig werken, eventueel in groepjes, niet automatisch leidt tot een groei in zelfregulatie. Ga in gesprek met de student door onder andere te modelleren waarbij je uitlegt waarom je voor een bepaalde strategie zou kiezen. Bespreek de balans tussen rust en activiteit. Tenslotte dient de docent zorg te dragen dat aangesloten wordt bij het start niveau van de student. Anders gezegd: houdt rekening met de zone van naaste ontwikkeling (Vygotsky, 1962 in Powell & Kalina, 2009). Dit kan door met de student in gesprek te gaan over bovenstaande punten. Of wel creëer steigers waaraan de individuele student in haar eigen tempo haar zelfregulatie kan ontwikkelen wanneer zij eraan toe is (Fisher, King & Tague, 2001).
Auteur: Jac Rijnders is docent verpleegkunde op het Summa College in Eindhoven en student Master Leren en Innoveren aan Fontys Hogescholen
Info: Jac Rijnen, j.rijnen@student.fontys.nl
Foto: Pexels - Dit artikel verscheen eerder in het voorjaar 2018 in een Profiel-magazine uitgave.