Stichting School & Veiligheid is het expertisecentrum op het gebied van sociale veiligheid in opdracht van het ministerie van OCW. School & Veiligheid raadt bij calamiteiten ondersteuning aan van lokale partners die u kent en al mee samenwerkt. U kunt vaak ook bij uw regionale GGD terecht voor directe ondersteuning. Het calamiteitenteam van School & Veiligheid is gespecialiseerd in het herstel van de onderwijssituatie.
Je voelt de spanning in het lokaal, de onrust bij de studenten is je niet ontgaan toen je de deur achter de laatste binnenkomer sloot. Je kiest ervoor om de les te starten zoals je van plan was. Al na een paar minuten wordt de eerste vraag gesteld: ‘Zeg meneer, wat vindt u eigenlijk van dat filmpje van mevrouw De Wit? Je voelt je hart even een slag overslaan: je weet niets van een filmpje. Is dit waarom er zoveel rumoer is in het hele gebouw?
Opeens vallen alle puzzelstukjes op z’n plek. Gisteren, na een dag vol lesuren, mailtjes en klachten van studenten over stageplekken, moest je snel weg en was je wat gehaast. Toch kan je je nu herinneren dat je in je ooghoek mevrouw De Wit nog hebt zien zitten in de personeelskamer. Ze zag er wat terneergeslagen uit, terwijl ze normaal altijd zo’n energieke uitstraling heeft. Ook vanmorgen bekroop jou een onbestemd gevoel toen de groepjes studenten bij de ingang van het gebouw net iets harder dan normaal moesten lachen om wat ze elkaar lieten zien op hun telefoons.
Na de les heb je behoefte om een collega te spreken, het maakt je niet uit wie. En het teamoverleg is pas om 15.00 uur Er gaat nu zoveel door je hoofd. Je voelt je schuldig dat je niet doorhad dat er iets aan de hand was. En onmachtig: wat kun je nu nog doen? Het filmpje is vast al onder alle studenten verspreid.. Even een blokje om dan maar, frisse lucht zal je wel goed doen. Na amper vijf minuten wordt je op de hoek van het terrein aangesproken: ‘Wat een gedoe hè, vindt u ook niet? Wat een bizarre situatie met die docente. Gebeurt dat vaker?’ Voor je precies doorhebt wie er tegen je praat, zie je de microfoon voor je neus.
Wat zou u doen?
Wat vindt u dat deze docent in deze situatie het beste kan doen? En had u op eerdere momenten andere keuzes gemaakt? Weet u wat u moet doen en wanneer u signalen met het crisisteam deelt?
Afgelopen jaar zijn meerdere scholen terecht gekomen in het centrum van de aandacht. Ogenschijnlijk kleine incident groeiden uit tot ware mediahypes, tot Kamervragen aan toe. Voor u het weet, is een incident geëscaleerd tot calamiteit. En dat is wat iedereen natuurlijk wil voorkomen.
Checklist omgaan met calamiteiten in het onderwijs
Het calamiteitenteam van Stichting School & Veiligheid ondersteunt scholen bij het herstel van de onderwijssituatie in het geval van een calamiteit. Een calamiteit is een situatie waarbij de impact zó ingrijpend is dat het de dagelijkse gang van zaken op een school ontwricht. Er is sprake van chaos en verwarring, en de veiligheid en het welbevinden van studenten en personeel is aangetast. Die situaties vragen om meer hulp en advies dan medewerkers en schoolleiding kunnen bieden. Voorbeelden van deze situaties zijn het onverwacht overlijden van een docent of student, suïcide, (bus)ongeval met ernstig letsel, seksueel grensoverschrijdend gedrag of een schietpartij op school.
Het calamiteitenteam heeft al in veel situaties ondersteuning kunnen bieden, bijvoorbeeld bij het ongeluk met de Stint in Oss (2018). Op basis van jarenlange ervaring van het calamiteitenteam zijn er tips ontwikkeld. Deze zijn op overzichtelijke wijze te raadplegen in de ‘Checklist omgaan met calamiteiten in het onderwijs’. Deze is te bestellen via www.schoolenveiligheid.nl.
Hoe gaat u om met de media?
Specifiek voor het omgaan met media adviseert School & Veiligheid om een perswoordvoerder aan te wijzen. Vraagcollega’s om uit respect voor de betrokkenen niet in te gaan op persvragen. Daarnaast kunt u als directie besluiten om zelf contact te zoeken met de media. Maak een weloverwogen keuze met welke media u contact zoekt. Denk ook na over hoe u contact zoekt, bijvoorbeeld via een persconferentie of juist via een persbericht.
Creëer rust
Bij een calamiteit is het na de eerste hectiek van belang om rust te creëren. Ondersteun collega’s bij het eerste moment dat ze hun studenten weer voor zich hebben. Bereid dit voor met het team, zodat iedereen over de laatste informatie beschikt. School & Veiligheid adviseert om de lessen op te pakken zodra dat kan. De onderwijssetting biedt veiligheid en structuur voor studenten in een mogelijk onrustige situatie.
Dit zijn slechts een aantal tips uit de checklist. Ook over het samenstellen van een crisisteam, het omgaan met verschillende soorten calamiteiten en nazorg en evaluatie zijn tips en adviezen te lezen in de ’Checklist omgaan met calamiteiten in het onderwijs’.
Oefen met videocasussen van School & Veiligheid
Een sociaal veilig schoolklimaat is meer dan het ontbreken van incidenten en calamiteiten. Wees voorbereid op ongewenste situaties en weet hoe er mee om te gaan. Dat betekent niet dat elk type scenario van te voren uitgewerkt hoeft te zijn. Wel moet voor alle medewerkers en studenten bekend zijn bij wie ze terecht kunnen als er toch een ongewenste situatie plaatsvindt. Om te oefenen met een calamiteit heeft School & Veiligheid videocasussen ontwikkeld. Deze kunt u vinden op www.calamiteitenteam.nl. Zo kunt u oefenen met uw crisisteam en de samenwerking met ketenpartners zoals politie en GGD.
Auteur: Lynn Louwe MA (Adviseur sociaal veiligheidsbeleid en projectcoördinator calamiteitenteam)