Om antwoord te geven op de vraag “hoe kunnen jongeren op een veilige, kritische en gezonde manier alle kansen en mogelijkheden van de digitalisering van de samenleving benutten?” heeft het practoraat Digitale Weerbaarheid van ROC Friese Poort het digitaal moreel kompas ontwikkeld. Dit kompas geeft enerzijds aan welke kennis en vaardigen benodigd zijn en daagt anderzijds jongeren uit om na te denken en in gesprek te gaan over de basis waarop zij willen samenleven in de digitale wereld.
De publicatie geeft volgens de leiding van ROC Friese Poort aanbevelingen voor het versterken van de digitale weerbaarheid van jongeren, en heeft als doel om docenten, managers, onderwijskundigen, directies en andere betrokkenen te inspireren en te helpen bij het inbedden van digitale weerbaarheid in het onderwijs. Door gebruik van dit Kompas leren we jongeren op een veilige, kritische en gezonde manier optimaal gebruik te maken van alle voordelen en kansen van de digitalisering van de samenleving.
Alice Muller Lid College van Bestuur ROC Friese Poort en Trudy Vos (lid CvB ROC van Twente) bestuurlijk trekker landelijke werkgroep Digitaal Burgerschap, schrijven in een voorwoord: ‘De mens is meer en meer online. Dit vraagt veel kennis en vaardigheden van ons als burger. De digitalisering van de maatschappij biedt ons veel voordelen, maar maakt ons ook kwetsbaar. We overzien niet altijd wat de impact is van ons digitaal handelen op het werkelijke leven van anderen. We lijken steeds afstandelijker naar elkaar te worden en normen en waarden vervagen. Digitale criminaliteit neemt toe. We worden door de verwerking van persoonlijke data door tech-giganten en hypercommerciële bedrijven beïnvloed in onze dagelijkse keuzes. Het internet wordt overspoeld met desinformatie, misinformatie en complottheorieën en het wordt steeds moeilijker om onderscheid te maken tussen meningen en feiten. Social media platformen zijn erop gericht om zo lang mogelijk onze aandacht vast te houden en we zien bij jongeren steeds meer slaap- en concentratieproblemen als gevolg van hun schermtijd. Toch is vrijwel iedereen van mening dat de digitalisering van de maatschappij ons veel brengt en we hier optimaal gebruik van moeten maken. Vanuit de landelijke werkgroep Digitaal burgerschap plaatsen we digitalisering als thema op de burgerschapsagenda van het mbo. Hierdoor wordt het een belangrijk onderdeel binnen het curriculum. Met als doel dat ieder mens wordt gevormd tot een kritische, goed geïnformeerde digitale burger, die zich gemakkelijk beweegt in de digitale omgeving: veilig en met aandacht voor de privacy van zichzelf en de ander. Deze publicatie levert daar een goede bijdrage aan.’
Deze publicatie gaat aan de hand van het digitaal moreel kompas in op de digitale weerbaarheid van jongeren. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen de didactische dimensie (kennis en vaardigheden) en de pedagogische dimensie (dialoog en bewustwording). Vervolgens worden aanbevelingen gegeven voor het onderwijs en voor vervolgonderzoek. De publicatie sluit af met een hoofdstuk over de relatie tussen mens en techniek.
Het practoraat stelt: ‘Binnen het middelbaar beroepsonderwijs besteden wij veel aandacht aan privacy en vormen van digitale criminaliteit. Die aandacht vinden wij terecht. De politie ziet namelijk een forse toename van cybercrime. in het eerste kwartaal van 2021 verdubbelde het aantal geregistreerde digitale misdrijven ten opzichte van het jaar ervoor.’
Binnen het mbo is een aantal goede initiatieven genomen om jongeren weerstand te bieden tegen digitale criminaliteit. Zo schafte het Edulab van ROC van Twente cyber koffers van het centrum voor criminaliteitspreventie en veiligheid (CCV) aan. Noorderpoort en ROC Friese Poort werken beiden samen met Fers om met behulp van o.a. de Data Detox Kit jongeren bewust te maken van hun digitale voetafdruk, privacy en desinformatie. Maar, is deze aanpak voldoende? Hoe kunnen wij jongeren op een gezonde, veilige en kritische manier alle kansen van de digitalisering van de maatschappij laten benutten?
Als handvat en om de dialoog aan te gaan, ontwikkelde het practoraat Digitale Weerbaarheid het Digitaal Moreel Kompas. Kennis, vaardigheden en de dialoog op basis van waarden, vormen samen het digitaal moreel kompas. Een wegwijzer naar een samenleving waarbij jongeren op een veilige, kritische en gezonde manier alle kansen van de digitalisering kunnen benutten.
Het practoraat: ‘Het kompas gebruiken we als metafoor. Iedereen bewandelt zijn eigen route, alleen of met anderen, bepaald door eigen en publieke waarden, op zoek naar de wijze waarop hij op een veilige, kritische en gezonde manier alle mogelijkheden en kansen van digitalisering kan benutten. Het Digitaal moreel Kompas kent twee dimensies.
• In de didactische dimensie is het opdoen van kennis en vaardigheden ondergebracht.
• In de pedagogische dimensie gaat het om dialoog en bewustwording rondom de wijze waarop jongeren willen samenleven in een digitale wereld.
Beide dimensies zijn sterk aan elkaar verbonden. Kennis is nodig om met elkaar in gesprek te komen.
De pdf van het Digitaal Moreel Kompas