Op 1 februari jl., na vijf jaren van broze democratie en democratische verkiezingen, grepen militairen in Myanmar weer de macht. In China, Cuba, Egypt, India, Rusland, Turkije, Venezuela en Vietnam werd de persvrijheid en de vrijheid van meningsuiting beteugeld. In andere landen werd het recht op demonstraties sterk ingeperkt en verspreidden de machthebbers misinformatie. Het zijn voorbeelden van een verontrustende toename van maatregelen die tijdens de pandemie door autocratische regeringen in niet minder dan 83 landen werden genomen om hun greep op burgers te versterken en burgervrijheden in te perken. Human Rights Watch luidt de noodklok in een nieuw bericht.
In het kader van de burgerschapsagenda in het (beroeps)onderwijs bericht ons Platform Profielactueel al vele jaren over de staat van de democratie in de wereld. En die staat is niet om over naar huis te schrijven. De grootste gevaren komen van de kant van populisten die al of niet door verkiezingsfraude aan de macht komen en stelselmatig de democratische systemen en instituten hun rechten en bevoegdheden ontmoeten. In bestaande dictaturen worden opkomend verzet en demonstraties op dikwijls gewelddadige wijze de kop in gedrukt waarna de oppositie steevast de schuld wordt toegeschoven. Op door de staat gecontroleerde media is de berichtgeving eenzijdig.
Mensenrechten en overeenkomsten zoals het International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR) worden meer en meer genegeerd. Hoe de democratie in een land kan worden ondermijnd en politiek afglijdt naar een autocratie zien we in realtime sinds 2016 in de VS. De onophoudelijke ondermijning van de democratie vanaf dag 1 van zijn ambtstermijn door de toenmalige president Trump leidde tot een groeiende aanhang in het land die geen probleem ziet in een autocratie. Een deel ervan verklaart openlijk via social media tot geweld bereid te zijn om de door Trump gedemoniseerde tegenstanders in Washington en in de 50 staten een kopje kleiner te maken. De presidentsverkiezingen van 3 november jl die hij verloor werden door hem en een deel van zijn partij niet erkend, ook al verloor hij 60 rechtszaken hierover omdat fraude niet kon worden aangetoond. Op 6 januari jl bestormden Trumpaanhangers, na maanden te zijn opgehitst door Trump over vermeende ‘gestolen verkiezingen’, de zetel van het Congres, het Capitool in Washington, om met geweld de laatste telling van de stemming in de 50 staten te bevestigen door de Senaat, te verhinderen. Binnen een week vond er een afzettingsprocedure voor Trump plaats maar een meerderheid van de Republikeinen ging er niet in mee. Joe Biden’s inauguratie als 46e president vond op 20 januari jl plaats. In week 6 vond een meerdaagse Constitutionele zitting plaats waarbij de Democraten in een proces in woord en beeld Trumps destructieve en ondermijnende strategie toelichtten en probeerden Trump veroordeeld te krijgen, zodat hij nooit meer een officieel ambt kan bekleden. Zonder succes. Wat betekent dat Trump en een deel van de Republikeinse partij en de Amerikaanse bevolking hun gang kunnen gaan met de verdere ondermijning van de democratie in de VS.