Ieder is voor wat hij of zij doet of denkt verantwoordelijk. ‘Verantwoordelijkheid’ is een boeiend én tegelijkertijd weerbarstig thema. Weinig is zo persoonlijk en van een directe impact op onszelf en op de omgeving.
In verantwoordelijkheid zit het woord ‘antwoord’ besloten. Voor de Engelse variant ‘responsibility’ geldt dat ook, response. De essentie daarvan is, wat mij betreft, de vraag die je daarbij kan stellen: welk antwoord geef ik? Waarop? Op de situatie. Welk antwoord geef ik op de situatie? Wat is mijn antwoord op de omstandigheden van dit moment? Met andere woorden, wat staat mij te doen?
Die vragen doen ertoe in elke nieuwe situatie, in grote en kleine kwesties. Het leven is in feite een lange lopende band van situaties en omstandigheden waar ik niet van af kan. Vluchten kan niet. Geen moment is hetzelfde en daarmee geen situatie. En ook geen antwoord kan hetzelfde zijn. Juist omdat elk moment anders is, is het van belang om wat geweest is te kunnen achterlaten en met een open houding een nieuwe situatie in te gaan. En dat telkens weer opnieuw, van moment naar moment. Iedere stap, iedere handeling, ieder woord en iedere gedachte is een antwoord. Wie zegt dat het leven saai is en zich verveelt, sluit zich af voor de oneindige dynamiek van het bestaan. En voor de uitdaging waarvoor ieder mens op een geheel eigen wijze zich gesteld weet.
Je verantwoordelijkheid nemen, heeft direct te maken met die eeuwige dynamiek van vernieuwende omstandigheden en het feit dat ze onophoudelijk bij mij aankloppen voor een antwoord, in kleine en grote kwesties. Ontmoetingen, lessen, vergaderingen, thuissituaties, situaties in het verkeer, de winkel of het café, alles vraagt om een actie, een handeling, een gedachte, een woord. Wat doe ik? Waar sta ik? Wat wil ik? In feit laat ik een situatie nooit onbeantwoord, ook als ik hoegenaamd niets doe, doe alsof ik er niet ben, doe alsof de situatie mij niet aangaat. En wat ik ook doe, het allerbelangrijkste is het antwoord op de vraag: stemt het antwoord dat ik uiteindelijk geef overeen met de situatie? De belangrijke kwestie in beantwoording is: komt het antwoord overeen met wat er werkelijk in me leeft? Weerspiegelt het antwoord wie of wat ik werkelijk ben? Geef ik expressie aan mijn ‘verantwoordelijkheid’ als mens en als persoon die zich uitdrukt in een bepaalde functie? Ben ik authentiek? Of verschuil ik mij achter een functie, een masker?
Het is het lot van de mens daar bij stil te staan. Omdat alles wat ik doe (en niet doe) expressie is van mijn aanwezigheid in deze wereld, in de situatie, te midden van de omstandigheden. En omdat in die expressie blijkt of ik ben afgestemd, betrokken ben op de omgeving of niet.