Deze komende uitgave van Vaktijdschrift Profiel voor het beroepsonderwijs, in september 2019, is gewijd aan het thema ‘Duurzaam beroepsonderwijs voor een duurzame wereld’. Dat betekent onderwijs dat bijdraagt aan een samenleving waarin structureel aandacht is voor zorg voor en duurzaam onderhoud en het doorgeven aan volgende generaties van een planeet die alle gemeenschappen op een gezonde manier herbergt en voedt. Alles begint bij stabiele samenlevingen met een gelijkwaardige positie van individuen en aandacht voor elkaar. Het bewustzijn hiervoor begint in gezinnen en op scholen, bij sociale duurzaamheid. In een van de eerste artikelen van de nieuwe uitgave worden daarvoor enkele spelregels genoemd. Die citeer ik hier graag in een passage, met dank aan de auteurs Kyra Luijters en Melanie Akkersma.
‘Feenstra (2016) beschrijft in haar boek ‘duurzaam zijn moet je durven’ vier spelregels voor duurzaamheid volgens ‘het raamwerk voor strategische duurzame ontwikkeling’ van Robèrt en zijn collega’s. De spelregels zijn bedoeld om de aarde leefbaar te houden voor mensen. Volgens het raamwerk kan dat alleen als mensen zich aan vier spelregels houden. Drie spelregels hierin zijn ecologisch, en gaan bijvoorbeeld over de aanpak van de actuele CO2 problematiek. Een vierde spelregel gaat over sociale duurzaamheid, namelijk ‘Doe geen dingen waardoor anderen beperkt worden in hun basisbehoeften’. Als we kijken welke basisbehoeften dat zijn, dan benoemt Feenstra (2016) negen basisbehoeften omschreven door Manfred Max Neef: ‘Levensonderhoud’ omvat het gezond zijn en het hebben van eten, drinken, kleding, onderdak en werk. ‘Bescherming’ is de behoefte aan sociale zekerheid, gezondheidszorg en spaargeld. ‘Genegenheid’ is de behoefte aan vriendschappen, familierelaties en verbondenheid. ‘Identiteit’ is de behoefte aan taal, cultuur, geloof, gewoonten, waarden en normen. ‘Vrijheid’ omvat het zelfverzekerd zijn en het hebben van gelijke rechten en zelfbewustzijn. ‘Ontwikkeling’ omvat het nieuwsgierig zijn en het hebben van onderwijs, docenten en literatuur. ‘Participatie’ omvat het actief en betrokken zijn en het hebben van rechten, plichten, verantwoordelijkheid, en aanpassingsvermogen. ‘Ontspanning’ omvat het spontaan en relaxed zijn en het hebben van feest, plezier, stilte en gemoedsrust. ‘Creativiteit’ tenslotte is vindingrijk zijn en het hebben van talenten, technieken, vaardigheden en passie. Afgeleid van het raamwerk betekent ‘Duurzaam onderwijs voor een duurzame wereld’: Onderwijs waarin mensen nu en in de toekomst niet beperkt worden in deze negen basisbehoeften.’
Het is voor de toekomst van planeet en mens van groot belang deze spelregels en thema’s een rode draad te laten zijn in ons onderwijs.