Het is een brandend thema doorheen de hele geschiedenis van de mensheid – vrijheid. Hele volkeren, gemeenschappen en individuen zijn het onderwerp van onderwerping en willekeur geweest, en nog, ze waren en zijn de bron van verzet en verlangen naar onafhankelijkheid, naar vrijheid. Volg het dagelijkse nieuws. Hoe is het mogelijk dat de mensheid, woonachtig op een speldeknop dat onstuitbaar door de oneindige ruimte suist, zich bezig houdt met het elkaar verdragen, onderdrukken en/of uitsluiten? Elke logica ontbreekt hier. De oorzaak is geworteld in (aanzienlijke) verschillen in zienswijzen en in de (mentale en fysieke) strijd tussen die zienswijzen. Onverdraagzaamheid op basis van geloof en etniciteit en de honger naar macht, overheersing en rijkdom bleken en blijken vaak sterker dan een besef dat samenleven zelf de grote uitdaging is. Ja, dat ieder mens onder de zon recht heeft op een bestaan onder die zon. Die zienswijze wordt overduidelijk niet door iedereen gedeeld. Te vaak geldt: als je niet voor mij of ons bent, ben je tegen.
Niet zelden gaat de roep om vrijheid voor ‘eigen’ volk of geloofsgemeenschap gepaard met uitsluiting van de vrijheid van anderen. Het is een telkens weerkerend verhaal in de historie. De eigen vrijheid wordt gerechtvaardigd door ‘anderen’ tot zondebok te maken. Vrijheid over de ruggen van anderen. Een eigen filosofie gebaseerd op uitsluiting van anderen. Opmerkelijk, omdat men dan kennelijk wel die ‘anderen’ nodig heeft voor het eigen verhaal en de rechtvaardiging daarvan. Goed beschouwd heeft men zondebokken nodig bij gebrek aan een eigen verhaal. Vrijheid claimen op basis van uitsluiting, is geen vrijheid. Denken dat vrijheid ontstaat als bepaalde elementen zijn verwijderd is een illusie. Men gijzelt de ander. En daarmee zichzelf. Het eigen bewustzijn wordt een gevangenis van degenen die men zegt af te wijzen. Men draagt diegenen de hele dag met zich mee. Wat voor vrijheid is dat?
Discriminatie, racisme, antisemitisme maar ook het geweld jegens etnische minderheden, vrouwen en leden van de LHBTQ-gemeenschap zijn een gegeven, ook in landen met een rechtsorde gebaseerd op democratische principes. We willen vrijheid van spreken en van geloof en tegelijkertijd worden die vrijheden geregeld gekoppeld aan de uitsluiting van anderen. Uitsluiting en geweldpleging jegens anderen op basis van ras, gender en kleur gebeuren op grote schaal.
Ieder jaar herdenken we de bevrijding van ons land na jaren van oorlog. Maar vrijheid realiseren is en blijft een uitdaging. Zodra het thema vrijheid tot verdeeldheid leidt en anderen hun vrijheden worden ontkend of misgund, verdampt de betekenis van vrijheid in het giftige brouwsel van die verdeeldheid. Maar vrijheid is niet alles doen wat kan, niet alles zeggen wat kan. Vrijheid is gebaseerd op het kennen van de eigen verantwoordelijkheid jegens anderen, het besef van wederzijdse afhankelijkheid. Het besef dat ik mijn levenspad niet kan bewandelen zonder anderen. Ieder mens draagt daar toe bij.
Net als democratie is vrijheid een zaak van heel hard werken. Het valt je niet zomaar toe. Het betekent werken om de eigen gedachten en emoties te bewaken. We zien aan de sociale media hoe moeilijk dat is en hoe gemakkelijk het is de eigen meningen en gevoelens van onvrede de vrije loop te laten. We willen allemaal vrijheid maar de een heeft er kennelijk toch wat meer recht op dan de ander. Zolang we niet ieder mens de volledige vrijheid gunnen, zolang we niet zien dat onze eigen vrijheid is gebaseerd op die van alle anderen mensen is ons onze eigen vrijheid onvolledig.
Zie ook onze webpagina's