Kunnen de regeringen nog wel zorgen voor een toekomstig veilige virtuele samenleving?

In versneld tempo dringt digitalisering ons leven en werk binnen en bepaalt de regels en de wijze waarop we werken en leven. De fysieke samenleving wordt meer en meer bepaald door een ''onzichtbare'' digitale&virtuele dimensie waarvan de snelheid en structuur van ontwikkeling meer en meer buiten de invloedsfeer raakt van regeringen en beleidsmakers. Terwijl die dimensie voor nagenoeg alle beroepen inmiddels een onmisbare werkplaats met geweldige mogelijkheden is geworden, is het tegelijkertijd een letterlijk grenzenloze vrijplaats voor massale, ongecontroleerde meningsvorming en misinformatie, voor criminaliteit en voor bedreiging. Ons Platform pleit al jaren voor een samenhangend beleid, nationaal en internationaal, voor de digitale en virtuele ontwikkeling en voor veiligheid en scholing daarin; niet om de ontwikkelingen door overheden te laten controleren maar wel om deze te monitoren en waar nodig vanuit de politieke arena mee te sturen. Maar regeringen en overheden wereldwijd hebben het internet en social media nagenoeg ongemoeid en aan het particuliere initiatief gelaten. Het gevolg is dat in amper 10-15 jaar tijd de digitale wereld in hoog tempo inderdaad alle grenzen heeft overschreden, zowel van landen als van normen en waarden. Dit is anno 2021-2022 de situatie:

• In totaal zijn 13,7 miljoen Nederlanders actief op één of meerdere sociale media. Als je WhatsApp tot de social media rekent – en dat is een grote als, doordat het openbare karakter bij WhatsApp ontbreekt - is dat platform nog steeds ruimschoots het grootst.
• Coosto.com geeft over het gebruik van social media in 2021 aan: Facebook komt weer boven de 10 miljoen Nederlandse gebruikers uit, en YouTube vult de top 3 aan. De hoge positie van Instagram is inmiddels ook geen verrassing meer, en LinkedIn tikt voor het eerst de 5 miljoen Nederlandse gebruikers aan, waarmee de top-5 compleet is. Vrijwel alle social media platform groeiden in het afgelopen jaar. Alle platformen worden frequenter gebruikt (Coosto.com). 
• Cijfers van KvK Nederland: 81% van de ondernemers maakt gebruik van ten minste één socialmediaplatform (grafiek 2.1). De meesten hebben een account op LinkedIn (63%) gevolgd door Facebook (53%). Andere media worden relatief veel minder gebruikt. Gemiddeld hebben de ondernemers 1,9 actieve accounts.
• Wereldwijd bieden social media miljarden burgers ieder een of meerdere uitlaatkleppen met een grenzenloos bereik. Complotdenken via social media is een van de oorzaken voor de neergang van democratie in de wereld. Joshua Tucker, codirector van het NYU Center for Social Media and Politics. ‎'Dezelfde aspecten die sociale media nuttig maken voor pro-democratische activisten, maken het ook een waardevol hulpmiddel voor degenen die antidemocratische sentimenten koesteren in democratische samenlevingen. ‎( ) De tools die door autoritaire regimes zijn ontwikkeld om hun eigen online gesprekken te beïnvloeden - online trollen en bots - kunnen ook worden gebruikt door kleine aantallen extremisten in democratische samenlevingen om hun aanwezigheid online te vergroten, waardoor hun posities populairder lijken te zijn dan ze misschien zijn.‎'
• Tegenwoordig kan iedereen via Twitter, Instagram of Facebook een account aanmaken. Het is dus heel makkelijk om nieuws te verspreiden via een nepaccount. Daarbij zijn fake news makers steeds professioneler aan het worden en maken met gemak een website die er goed uit ziet. Om hun account er tiptop uit te laten zien, kopen zij gemakkelijk ook fake followers op bijvoorbeeld Instagram. (sociallane.nl)
• 74% van de Duitsers vindt misinformatie een groot gevaar voor de samenleving.
• Mondiaal: Facebook, Reddit en TikTok hebben moeite om misinformatie over vermeend ‘covidmiddel’ ivermectin tegen te gaan (kwakzalverij.nl) 
• Vanaf elke willekeurige plek in de wereld kunnen hackers websites platleggen, wat dagelijks aan de orde is in tal landen. Techjury.net geeft een verbijsterende inkijk:

1. Globally, 30,000 websites are hacked daily.
2. 64% of companies worldwide have experienced at least one form of a cyber attack.
3. There were 20M breached records in March 2021.
4. In 2020, ransomware cases grew by 150%.
5. Email is responsible for around 94% of all malware.
6. Every 39 seconds, there is a new attack somewhere on the web. 
7. In 2020, 63% of data breaches were financially motivated. 

• Op dit moment is in Nederland ongeveer 50 procent van de bedrijven gehackt zonder dat ze dat weten, stelt Menno van der Marel, medeoprichter van Fox-IT, specialist in cybersecurity. 
• Cybercriminaliteit verspreidt zich over Nederland. Hoewel er in 2019 nog in 109 gemeenten geen meldingen waren van cybercrime in de eerste vier maanden van het jaar, is dit beeld in 2021 geheel anders. In 2021 zijn er nog slechts 9 gemeenten zonder meldingen van digitale misdrijven.
• In 2019 gaf 13 procent van de bevolking van 15 jaar of ouder aan slachtoffer te zijn geweest van een of meer cybercrimedelicten. Hacken, koopfraude en cyberpesten zijn de meest voorkomende vormen. (CBS)
• Steeds meer Nederlanders worden slachtoffer van digitale misdrijven zoals phishing, hacking of whatsapp-fraude. In de eerste vier maanden van 2021 zijn er in totaal 5.043 meldingen van cybercrime binnengekomen bij de politie. Dit is een sterke toename vergeleken met eerdere jaren. (VPNGids)
• Nu al zijn het niet zelfdenkende robots die de wereld via social media in hun macht hebben, maar een handvol particulieren met een ongekende, grenzenoverschrijdende en veelal ongecontroleerde macht en invoed. Nu al zijn het niet zelfdenkende robots die de wereld via social media in hun macht hebben, maar een handvol particulieren met een ongekende, grenzenoverschrijdende en veelal ongecontroleerde macht en invoed. Wat als die particulieren zoals Page&Brin (Google/Youtube), Zuckerberg, (eigenaar van Facebook, grootaandeelhouder Instagram) en Dorsey (Twitter) hun bedrijven verkopen en die macht in handen komt van andere particulieren met maar één doel: World dominance? 
   
• Lees: De kwestie van structureel gebrek aan een digitaal beleid in de Rutte-kabinetten
  Profielactueel Column 17 december 2021 
• Voor meer info zie onze THEMA webpagina ‘Be-a-smart-phone user’

Een revolutie in leven, werk en fraude&criminaliteit
De digitale ontwikkelingen hebben in amper 25 jaar tijd tot een revolutie in leven en werk geleid, en ontegenzeggelijk in zeer veel opzichten ten goede. Nagenoeg elk beroep is er van afhankelijk, er ontstaan nieuwe beroepen en werkgebieden door. De mogelijkheden zijn letterlijk grenzeloos geworden. Nieuwe communicatiemogelijkheden met kleiner wordende digitale apparatuur verbinden bedrijven en personen, ver weg en dichtbij. Transport, productie en logsitiek wordt meer en meer digitaal gestuurd. De informatietechnologie ondergaat een revolutie. De (wereld)economie en samenleving kunnen niet meer zonder. Maar parallel aan die mogelijkheden, groei en afhankelijkheid zijn ook de mogelijkheden voor (semi)criminele activiteiten sterk toegenomen.

Wij, samen met tal van adviesorganen, bedrijven en experts wijzen met regelmaat op het gegeven dat misbruik en criminaliteit al lang geleden een digitale component van, inmiddels, enorme omvang hebben gekregen. En dat het ontbreekt aan gedegen overheidsbeleid. Er is sprake van misbruik, fraude en bedreiging via Simswapping | Whatsapp fraude | Digitale lastercampagnes | Misinformation for hire | Sharenting | Online bank fraude | Cyberloafing | Hacking | Datingfraude | Doxing | Queerbating | Busking | Ransomware | Shame sexting | Deepfake Media |  Queerbating | Snapchat dysmorphia | Metaverse | Extortion economy.
Een recent bericht

• 'Kwart van basisscholen heeft te maken met online shaming'
  NOS Vrijdag 7 Januari 2022 |

De juridische Social Media Victims organisatie in de VS stelt dat social media (mede)verantwoordelijk zijn voor een toename van ernstige levensproblematiek in de levens van met name jongeren:

• 56% Increase in Suicide for the 10-24 Age Group From 2007 to 2017
  Social Media Victims website |

Een toenemend aantal bedrijven gaat gebukt onder hacking

• Cybercriminaliteit is big business
  Cegeka 8 SEP 2021/IN CYBERSECURITY/DOOR FABRICE WYNANTS |

En hetzelfde geldt voor particulieren

• Forse toename financiële schade door online datingfraude: 'Ben al mijn geld kwijt'
  NOS Zaterdag 4 December 2021 |

Het grote probleem is juist dat deze (criminele) activiteiten in de digitale dimensie plaatsvinden. Het is niet direct zichtbaar voor het oog en mist daardoor de aandacht die bijvoorbeeld fysieke overvallen in het verleden kregen. Het opblazen van een bankautomaat krijgt nog altijd veel media-aandacht terwijl op diezelfde dag tal van gevallen van bankfraude en hacking van bedrijven, met een buit die vele malen groter is, ongemerkt kunnen plaatsvinden.  

Regeringsbeleid is nagenoeg nul
Platform Profielactueel pleit al jaren voor een Departement voor de Digitale Samenleving. De regering kent weliswaar enkele organisaties op digitaal gebied maar deze dienen - hoewel niet onbelangrijk - enkel de nationale veiligheid (defensie bv) en niet de coördinatie, ontwikkeling en beveiliging van de digitale en virtuele ontwikkelingen in de samenleving als geheel. Wat er op scholen, in bedrijven en bij particulieren thuis gebeurt, wordt goeddeels aan bedrijven en scholen (en hun beroepsorganisaties) en aan de burger zelf overgelaten. En dat is zo sinds het begin van de digitale en industriële revolutie 4.0. Digitalisering op scholen en in klassen is te vaak nog altijd een kwestie van hobbyisten.

Snelheid groei social media is verbijsterend
De snelheid waarmee particuliere bedrijven (!) als Facebook, Twitter, Youtube, Instagram en Google in 10-15 jaar tijd via miljarden volgers alles en iedereen in hun greep hebben gekregen, is verbijsterend. Het is alsof een op het oog vriendelijke persoon, die met een mooie boodschap om alles met elkaar te verbinden, op kousenvoeten de woonkamer is binnengekomen en vervolgens met een ijzeren greep het totale huishouden is gaan domineren. Die op eerste oog aardige persoon heeft de samenlevingen en regeringen verrast. Alles wat nu gebeurt, is een inhaalslag van een ontwikkeling die niet meer ongedaan gemaakt kan worden en die iedereen te snel af is. Zelfs experts hebben de grootste moeite de ontwikkelingen en mogelijkheden bij te houden. De vraag na jaren van pleidooi om maatregelen en beleid is gerechtvaardigd: Kunnen de regeringen nog wel zorgen voor een toekomstig veilige virtuele samenleving?

Wereld is afhankelijk van particuliere aanbieders
De wereld - inclusief publieke organisaties als overheden, brandweer, ziekenhuizen, scholen etc. in alle landen - heeft zich afhankelijk gemaakt van de spelregels van particulieren bedrijven. En daarmee zijn ook de rechtstaat en democratie ervan afhankelijk geworden. Deze mediabedrijven zijn magneten voor adverteerders en verdienen honderden miljarden. Een ongelofelijke ontwikkeling die we hebben laten gebeuren, met alle gevaren van dien. Zie hoe de democratie in de VS speelbal is geworden van en (mede)ondermijnd wordt door totale misinformatie op social media. Het zijn particuliere bedrijven die zelf besluiten of een topfunctionaris van een land al niet op Facebook of Twitter mag blijven. Geen regering die er iets aan kan doen, ondanks pittige hoorzittingen van CEO’s van deze bedrijven.

In Nederland ontbreekt het schromelijk aan kennis en ervaring in de politieke arena in Den Haag. Zijn er publieke debatten over deze ontwikkeling? Zeggen mensen hun account op van de betreffende social media ondanks de gevaren, het misbruik en de criminele activiteiten? Zijn de digitale en virtuele samenleving een item voor politiek en verkiezingen? Amper. Onderzoeken en klokkenluiders hebben nagenoeg geen invloed of consequentie. Waarom? Omdat de burger, bedrijven en samenlevingen ervan afhankelijk zijn geworden.

En juist DAT gegeven zou regeringen als die van Rutte IV onderhand tot nadenken moeten stemmen en tot directe actie moeten aanzetten. We bevinden ons in een ongemeen spannend tijdsgewricht waarin het erom gaat of een samenleving zeggenschap kan krijgen en behouden over de digitale en virtuele technologie. Of dat deze technologie – mede door grootschalig misbruik ervan – gaat bepalen hoe we leven en werken. Nu al zijn het niet zelfdenkende robots die de wereld in hun macht hebben maar een handvol particulieren met een ongekende macht en invoed. Wat als die particulieren als Zuckerberg hun bedrijven verkopen en die macht in handen komt van echte dictators, miljardairs met maar één doel: World dominance? De Romeinse keizers waren niet de enigen met die machtshonger. We kennen ze ook vandaag de dag, in China, Ruslan, Hongarije, de VS en andere landen.