Onlangs noemde een kennis van me politici 'hijgerig' en 'alleen voor eigen gewin gaan'. Een ander vindt alle ondernemers profiteurs, ziet geen heil in de economische structuur, in de democratie, in het onderwijssysteem. Weer anderen wenden zich af van hun geloof of vinden dat migranten Europa bezetten en overnemen. Enzovoort. We kunnen hier spreken van een houdinge van cynisme.
Wikipedia – ‘’Cynisme is een houding die ongeloof toont in de waarden of goede bedoelingen van de mensen. Die houding wordt met bittere of wrede spot geuit.’’ ( ) ‘’Deze houding is er een van wantrouwen tegenover andermans bedoelingen, tegen het nut van instituties of van grote ongevoeligheid voor de gevolgen van de eigen daden.’’
Niet meer geloven in de goedheid van mensen, in het nut van instituten en systemen. We zien in de wereld van alledag genoeg voorbeelden hiervan. Social media bieden alle ruimte aan de meningen van burgers. Cynisme is daaronder een opvallende en een ondermijnende, met name voor de cynicus zelf. Ik heb het van nabij meegemaakt en ook de desastreuze gevolgen ervan.
Zoals die zeer intellectuele man die tot grote hoogte rees in de ambtenarij en als politieke vertegenwoordiger. Maar die als mens de strijd verloor van het eigen cynisme. Zijn verlangen naar een heilzame plek waar hij gevrijwaard zou zijn van alle 'onuitroeibare domheid' van de medemens werd steeds sterker. Zijn intellect werd een gevangenis die steeds kleiner werd. En maakte hem tot slaaf van de goede wijn waarvan hij alles wist en waarop hij zich graag liet voorstaan. Maar de binding met de omgeving - in zichzelf - was geknakt en kon ook niet meer worden hersteld. Hij verloor uiteindelijk de strijd met de drank. En met het eigen cynisme.
Het is het tragische gevolg van het onvermogen om de wereld zoals die wordt waargenomen nog toe te laten en een verlies van geloof in die wereld. Het tast ingrijpend het eigen vermogen aan om wat er om je heen gebeurt een plek te geven. Om mensen in hun waarde te laten. Om de oorzaak van de cynische kijk op de wereld eerst en vooral bij zichzelf te zoeken.
Men kan het geloof opgeven in de goedheid van de mens, in de zin van het bestaan, in het functioneren van de samenleving als systeem. Maar de vraag is altijd – wat doe ik? Wat draag ik uit? Is dat de wanhoop van het cynisme? Of ben ik me er tijdig van bewust en kan ik het omzetten in een houding van een constructieve bijdrage, hoe gering ook. Bijvoorbeeld in een welgemeend iemand gedag zeggen. Ook als je diegene niet kent. Of een leerling/student en/of collega-docent vragen: hoe gaat het met je? Het gaat om: wat doe ik zelf, hier en nu, op dit moment, op de plek waar ik ben. Daar worden de zaken in gang gezet, nergens anders.