Hoewel het thema toelating tot het onderwijs van alle tijden is, heeft dit in het mbo recent veel aandacht in de media. De geschetste beelden lopen uiteen van “Duizenden jongeren worden geweigerd” tot “Er is niets aan de hand”. Dit roept de vraag op: Wie heeft gelijk?
Hierin kunnen we kort zijn, dit weten we niet. Er is geen centrale registratie van het aantal jongeren dat zich aanmeldt en het aantal jongeren dat wordt toegelaten tot de opleiding van hun keuze dan wel tot een andere mbo-opleiding. Dit betekent niet dat we geheel in het duister tasten. Twee verkennende onderzoeken naar het toelatingsbeleid in het mbo uit 2013 laten een gevarieerd beeld zien met overigens – verkennende onderzoeken eigen – hier en daar tegenstrijdige resultaten.
Onderzoek van Van Wijk et al. (2011) maakt duidelijk dat er grote verschillen zijn in het beleid en de praktijk tussen instellingen maar ook binnen instellingen. Er zijn voorbeelden van grote inspanningen en ruimhartige toelating tot weigering op twijfelachtige gronden, niet zelden doordat intakemedewerkers onbekend zijn met de regels.
Studenten zijn niet altijd even zorgvuldig met de keuze van een opleiding en melden zich soms lichtvaardig aan, waarbij dan tijdens de intake blijkt dat de opleiding niet past bij het gewenste beroep of de beroepskeuze nog een brug te ver is. Dat criteria voor toelating nogal eens veranderen en daar verschillende factoren op van invloed zijn, zoals de bekostiging en het imago, maakt het toelatings- en plaatsingsproces extra complex.
Ook onderzoek van Van Eck en Verbeek (in Fettelaar, e.a.2013) laat zien dat er grote verschillen zijn tussen opleidingen en instellingen. Er zijn instellingen waar de intake gecentraliseerd is maar ook instellingen waar de opleidingen zelf intakegesprekken voeren, al dan niet volgens een centraal vastgelegd protocol. Argumenten voor zo’n decentrale intake zijn dat een team zelf het beste kan inschatten of het in staat is de aanmelder adequaat te begeleiden, hoeveel ‘zorgleerlingen men aankan’. Of in hoeverre men verwacht dat deelnemers bij wie twijfel is over de capaciteiten, dit zullen kunnen compenseren met een sterke motivatie. Maar of de intake nu centraal of decentraal plaatsvindt, afwijzing voor de opleiding van hun keuze –de geïnterviewden schatten in dat dat voor ongeveer 5% van de aanmelders geldt- betekent niet dat ze naar huis worden gestuurd. Als studenten niet geschikt worden bevonden voor de opleiding van hun keuze ligt de focus op: hoe krijgen we de juiste leerling op de juiste plek? Er zijn maar weinig aanmelders voor wie deze instellingen denken geen passend onderwijsaanbod te hebben.
Uit het onderzoek kwam verder naar voren dat men zich zorgen maakte over de effecten van beleidsmaatregelen die ten tijde van het onderzoek in voorbereiding waren. Genoemd werden de invoering van referentieniveaus, de invoering van de Entree-opleiding met een bindend advies, de inperking van de verblijfsduur met het daaraan gekoppelde financieringsmodel, en veranderingen in de financiering van ondersteuning van zorgleerlingen. Men verwachtte dat men minder mogelijkheden zou hebben voor de opvang van zorgleerlingen, taal- en rekenprestaties een sterkere rol zouden gaan spelen bij toelating, en dat deelnemers minder mogelijkheden zouden krijgen om te binnen het mbo op te stromen. De instellingen ervaren dan ook een toegenomen druk om leerlingen direct op het goede niveau te plaatsen en dit is niet eenvoudig. Een studie van Sluiter (2013) maakt het subjectieve karakter van overgangsbeslissingen duidelijk en leert dat de inschatting van “de mens” (het intakegesprek) in de regel geen goede voorspeller is van toekomstige prestaties.
Een verdere professionalisering van het intake en plaatsingsproces is dus geboden. De mbo-raad zet daar de komende periode in het kader van passend onderwijs met de scholen op in en werkt ook aan een handreiking om mbo-instellingen hierbij te ondersteunen.
Aanbevelingen
Uit de genoemde onderzoeken hebben we een aantal aanbevelingen afgeleid:
- Zorg ongeacht of de intake centraal of decentraal plaatsvindt voor een eenduidige en heldere procedure en zorg ervoor dat de leerlingen en hun ouders goed geïnformeerd zijn over de procedure en hun rechten;
- Benadruk de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor een goede intake; niet alleen de instelling maar ook de studenten hebben belang bij een goede match, een opleiding die past bij hun capaciteiten, motivatie en loopbaanwensen. Switchen en voortijdige uitval zijn ook voor studenten onwenselijk;
- Zorg voor een procedure van nazorg voor aanmelders die niet kunnen worden toegelaten tot de opleiding van hun keuze waarin gezocht wordt naar passende alternatieven, binnen of buiten de eigen instelling;
- Gebruik informatie uit de intake als input voor studiebegeleiding tijdens de studie;
- Evalueer de gehanteerde intakeprocedures en stel deze zo nodig bij.
Bron: Régina Petit en Edith van Eck
Afbeelding: Pixabay.com