Middelbaar Beroeps Opleidingen uit het gehele land worstelen al langere tijd met de vraag hoe het komt dat er zoveel uitval is in de korte tijd nadat studenten gestart zijn met een nieuwe opleiding. Naast deze hoge aantallen zogenaamde vroegtijdige schoolverlaters (VSV) blijkt uit de Job-monitor 2018 dat er op het gebied van eigenaarschap bij studenten tijdens het onderwijsproces nog heel wat winst te behalen valt. Hoe gaan we er nu voor zorgen dat mbo studenten die, zoals de MBO Raad (2018) aangeeft, cruciaal zijn voor onze economie, de juiste opleiding kiezen, afronden én eigenaar worden van het gehele onderwijsproces?
Complexe keuze
Tijdens het voortgezet onderwijs (vo) vragen we onze studenten een keuze voor een vervolgopleiding te maken die bepalend is voor de toekomst. Er worden (te) veel opleidingen aangeboden wat maakt dat het voor studenten erg moeilijk wordt om uit het opleidingsaanbod de juiste keuze te kunnen maken. Dit wordt versterkt doordat veel studenten geen of weinig inzicht en kennis hebben in de eigen talenten en kwaliteiten. Deze factoren hebben sterke invloed op het uitvallen van studenten bij de opleidingen. Als de opleiding past bij de talenten, passie en ambities van de student zal dat de kans om een opleiding succesvol af te ronden vergroten.
Daarom staat sinds enkele jaren binnen het vo en mbo de Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding (lob) hoog op de agenda. Lob is het gehele programma van begeleiding en activiteiten waarmee een school studenten begeleidt bij het maken van opleidingskeuzes of beroep. Met behulp van lob wordt ingezet op het ontwikkelen van een 5-tal loopbaancompetenties waardoor studenten beter zicht krijgen op zijn of haar eigen kwaliteiten en competenties. Bijkomend aspect is dat studenten daarmee ook een goed beeld van het beroepenveld ontwikkelen. Daarnaast worden door middel van lob studenten begeleid bij het ontwikkelen van competenties die ze nodig hebben in hun toekomstige (studie)loopbaan.
Het nieuwe vak: IK-ologie
Hoewel het vo en het mbo dezelfde doelstellingen hebben met lob blijkt in de praktijk dat de vormgeving en uitvoering van lob binnen ieder vo en mbo anders is. Vaak wordt er als uitgangspunt genomen dat studenten zicht krijgen op werk en beroepen om te helpen bij het maken van een keuze voor vervolgopleiding. Gezien het feit dat het lob primair gaat over het ontwikkelproces van de specifieke student zou het vertrekpunt moeten zijn dat studenten eerst een goed beeld van zichzelf vormen voordat aan keuzes gedacht gaat worden. Ik pleit er dan ook voor om deze zoektocht van de student om hun eigen IK te ontdekken vorm te geven binnen een specifiek vak; IK-ologie.
Kompas stand
Het vak IK-ologie zou de basis moeten zijn voor de student om te gaan onderzoeken wat zijn/haar gebruiksaanwijzing is, wat ieders drijfveren en valkuilen zijn. Wat zijn de ambities van de student, waar is de student goed in? Waar gaat de student nu echt van kwispelen? Door aandacht en tijd te investeren in de eigen motieven en kwaliteitenreflectie ontwikkelt een student gevoel voor richting, een persoonlijk kompas. Een kompas dat de weg wijst naar een studie en een toekomst die passend is.
Door het kompas visueel te maken aan de hand van bijvoorbeeld een portfolio, gaat de student letterlijk inzien wat de richting is die gekozen moet worden om dicht bij de eigen IK te blijven. Het tastbaar maken van het kompas zorgt er tevens voor dat de waarde hiervan voor de student ook daadwerkelijk zichtbaar wordt. Doordat studenten zelf bepalend zijn voor de richting en inhoud sluit het kompas naadloos aan op de passie, talenten en ambities van de individuele student. Deze zal met veel plezier en motivatie haar eigen IK steeds verder willen gaan ontdekken en hier ook daadwerkelijk mee in de praktijk aan de slag gaan.
Het kompas wordt daarmee een hulpmiddel wat helpt de student keuzes te laten maken en waarmee het persoonlijke doel van de student helder en concreet gemaakt wordt. Door gebruik te maken van concrete afbeeldingen en teksten wordt de sfeer en inhoud van het doel dat je wilt bereiken weergeven. Uit verschillende onderzoeken is namelijk gebleken dat visualisatie een krachtig psychologisch proces is. Het visualiseren van een concept maakt het concreter en zorgt ervoor dat, in tegenstelling tot slechts een mondelinge toelichting van het concept in je brein, misverstanden door eigen interpretaties beperkt blijven.
Baanbrekend effect
Dit pleidooi voor IK-ologie komt voort uit het gegeven dat ik er van overtuigd ben dat als onderwijs het lef heeft om aan de slag te gaan met het vak IK-ologie er forse stappen gemaakt kunnen worden in de persoonlijke ontwikkeling van studenten. Dit zal een enorme boost geven aan enerzijds het verduidelijken van de keuze richting opleiding of beroep en anderzijds aan het ontwikkelen van benodigde competenties. Ik ben er van overtuigd dat er hiermee een leergang zal ontstaan die een baanbrekend effect in onderwijsland zal veroorzaken!
Auteur: René Hendrikx, Docent Veiligheid Gilde Instituut voor Veiligheid
Info: r.hendrikx@rocgilde.nl
Literatuur
Rijksoverheid. (2018, 7 februari). Beroepsonderwijs goed voorbereid op de toekomst. Geraadpleegd van https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2018/02/07/beroepsonderwijs-goed-voorbereid-op-de-toekomst
Foto: Gilde Instituut voor Veiligheid