Lesgeven over het signaleren van kindermishandeling en huiselijk geweld is niet gemakkelijk, ondervond docent omgangskunde Shauna Plompen van het Welzijn College in Utrecht. ‘Een van mijn studenten had het zelf ervaren, dat was schrikken.’
‘Signaleren kan je leren’, zo heet de campagne die de ministeries van VWS en OCW en de kenniscentra Movisie, het Nederlands Jeugdinstituut, Rutgers en Augeo onlangs startten. De campagne is noodzakelijk omdat beroepskrachten in zorg, welzijn en onderwijs sinds juli 2013 verplicht zijn te handelen bij vermoedens van geweld in huiselijke kring. Dat doen ze volgens de stappen van de meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld. De 400.000 mbo-, hbo- en wo- studenten die nu een opleiding volgen, moeten dus straks in de praktijk met de meldcode werken.
‘Het stoppen van mishandeling begint voor een groot deel in de leslokalen van alle professionals die daar vanuit hun toekomstige werk mee te maken kunnen krijgen,’ zegt staatssecretaris Martin van Rijn van het ministerie van VWS. ‘Als we erin slagen hen de nieuwste kennis mee te geven over hoe je mishandeling herkent en adequaat handelt, maken we een enorme sprong voorwaarts in de aanpak van kindermishandeling en huiselijk geweld.’
Docent omgangskunde mbo Utrecht
Lesgeven over kindermishandeling, seksueel- en huiselijk geweld aan aanstaande beroepskrachten is niet vanzelfsprekend. Van de professionals die in het onderwijs of de zorg en welzijnssector werken, kent 44 procent de meldcode onvoldoende. Ze hebben tijdens hun opleiding niet of nauwelijks geleerd over huiselijk geweld of kindermishandeling. Daar komt bij dat lessen over dit soort onderwerpen niet gemakkelijk zijn. Vakdocenten hebben te maken met jonge studenten die soms persoonlijk met dit onderwerp te maken hebben (gehad), of die het moeilijk vinden erover te praten.
In het schooljaar 2014–2015 gaf docent omgangskunde Shauna Plompen aan studenten van de mbo-opleiding Sociaal Maatschappelijke Dienstverlening van het Welzijn College in Utrecht een module van acht weken over het signaleren van huiselijk geweld en kindermishandeling en het werken met de meldcode. ‘Bij het behandelen van de meldcode vertelde één van mijn studenten dat ze zelf ervaring had met geweld in de huiselijke sfeer,’ zegt Plompen. ‘Dat was schrikken, daar was ik niet op voorbereid.’
Intuïtief voelde de docente aan dat ze de studente haar verhaal moest laten vertellen, nadat ze had gecheckt of de groep daar veilig genoeg voor was. ‘Ze waren één en al oor en erg meelevend. Na haar verhaal heb ik benoemd dat het ik het knap vond dat ze zoiets persoonlijks durfde te delen.’
Vanuit haar professie
Omdat Plompen nu ineens zelf signaleerder was, moest zij de stappen van de meldcode volgen. Na afloop van de les vroeg ze de volwassen studente of zij haar problemen al met haar loopbaanbegeleider had besproken. Dat was het geval. ‘Het was een ervaring van vroeger, het speelde nu niet meer. Daarom heb ik het daarbij gelaten, na overleg met een collega.’
Plompen merkt dat meer studenten in Welzijnsopleidingen nare ervaringen in hun rugzak hebben. Het is vaak een van de redenen waarom ze voor het welzijnswerk kiezen: ze willen dat het anders loopt dan zij zelf hebben meegemaakt. ‘Daarom zei ik tegen deze studente: ‘Probeer uit deze module te halen hoe jij er als SMD’er mee kan omgaan.’ Dat was moeilijk, maar uiteindelijk kon ze de knop omzetten en vanuit haar professie in plaats van haar ervaring naar de meldcode kijken.’
In de lessen nam de studente in samenspraak met Plompen de expertrol aan. ‘Bijvoorbeeld met gespreksvaardigheden, wat is er dan belangrijk? Zij kon uit ervaring vertellen dat luisteren juist essentieel is, dat de cliënt zich gehoord wil voelen. Voor de klas was het ook goed dat ze haar ervaringen kon delen. Het kwam voor hen heel dichtbij. Zij realiseerden zich heel sterk dat ze in hun beroep op zeker moment met kindermishandeling of huiselijk geweld in aanraking zouden komen.’
Leren gevoelig zijn voor signaleren
Plompen volgde bij het kenniscentrum Movisie, één van de betrokken organisaties van de campagne Signaleren Kan Je Leren, een zogeheten Teacher’s Talk. Met andere docenten die lesgeven op relevante beroepsopleidingen werd ingegaan op de vraag hoe je kindermishandeling en huiselijk geweld in de klas bespreekbaar maakt.
‘De opdracht voor de docenten is dat ze hun studenten gevoelig maken voor de signalen van geweld en leren op basis daarvan te handelen,’ zegt Ina van Beek, senior adviseur huiselijk- en seksueel geweld bij Movisie. ‘Tegelijkertijd moeten docenten zelf óók gevoelig zijn voor de signaleren van hun studenten. Docenten vallen namelijk ook onder de wet meldcode. Daarmee hebben ze twee petten op: ze moeten hun studenten leren signaleren en zijn zelf signaleerder. Voor beide petten is ondersteuning beschikbaar.’
Docenten van relevante beroepsopleidingen kunnen via de website www.signalerenkanjeleren.nl informatie, inspire¬rende voorbeelden en een breed aanbod van lesmaterialen vinden. Daarmee kunnen ze in de klas of de collegezaal aan de slag gaan met het leren signaleren van huiselijk geweld en kindermishandeling. Movisie ondersteunt tevens bij de implementatie van de wet meldcode, door training en advies.
Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling
Iedere hulporganisatie en zelfstandige professional is verplicht een eigen meldcode te hebben, gebruikmakend van het basismodel meldcode. Daarin moeten in elk geval de volgende 5 stappen staan:
Stap 1: In kaart brengen van signalen.
Stap 2: Overleggen met een collega en eventueel raadplegen van Veilig Thuis.
Stap 3: Gesprek met de betrokkene(n).
Stap 4: Wegen van de ernst en aard van het huiselijk geweld of de kindermishandeling. Bij twijfel altijd Veilig Thuis raadplegen.
Stap 5: Beslissen: hulp organiseren of melden.
Tekst: Katja Meertens (Schuttelaar & Partners), ministerie van VWS voor Profiel
www.meldcode.nl