Op de drempel van het nieuwe jaar, 2018, is het een goede gewoonte in kort bestek een terugblik te geven op wat er in het voorbije jaar gebeurd is. Via media en verhalen in onze omgeving horen we in beeld en geluid volop over gebeurtenissen uit dit jaar. En wij dragen, op onze beurt en op onze wijze met onze eigen kijk en verhalen, bij aan die gebeurtenissen. Gebeurtenissen staan niet op zichzelf, zoals mensen niet op zichzelf staan. We zijn geen eiland. Elk leven raakt andere levens, elkeen draagt bij aan mijn weg zoals ik een bijdrage lever aan het leven van anderen. We zijn daarmee directe getuigen. Met ons leven leggen we getuigenis af van de connectie, de band met onze omgeving, dichtbij en ver weg. Deze band is onlosmakelijk.
Onlangs realiseerde ik me hoe immens en omvangrijk en veelzijdig het moment is dat onophoudelijk ons toevalt. Soms jagen we teveel na. Het leven zelf valt ons als vanzelf toe, met alles erop en eraan, met vreugde en verdriet, tenminste als we het zo kunnen zien. Leren helpt ons vermogens te ontwikkelen en vormen te vinden teneinde wat ons toevalt te kunnen hanteren, te kunnen duiden en een plek te geven.
Een persoonlijk vermogen dat we in deze tijd van prestaties en resultaten, niet zelden te weinig ruimte geven is de verwondering. Terwijl we opgroeiden, verdween het naar de achtergrond en zijn we de aanwezigheid ervan vergeten. We kunnen het herontdekken en onderhouden. Wees naïef, sta open, vergeet alle scholing en reserves. Verwonder je. Bijvoorbeeld over alles wat zo dichtbij is en waar we zo snel over heen kijken. Over de vermogens te kunnen zien, horen, proeven, bewegen, spreken, luisteren.
Bedenk hoe wonderlijk het is dit alles te kunnen doen. In staat te zijn tot handelen. Hannah Arendt noemde het spreken en handelen van de ‘handelende’ pure zelfonthulling. Daarin onderscheiden we ons van elkaar en daarin verschijnen we aan elkaar als mens. Dit verschijnen aan elkaar berust op ‘beginnen’. Het is de schepping van het universum zelf. Evelynn Underhill zei hierover: onder al ons denken en voelen hangt het universum. Met andere woorden, alles wat was, is gebeurd en zal zijn, en wat we diep in ons hart zoeken, is reeds aanwezig in wat we doen en denken, in elke stap die we zetten. Met ons spreken en handelen treden we keer op keer, vanaf onze geboorte, de mensenwereld binnen. Alleen wanneer we ons niet bewust zijn van het wonderlijke hiervan, en van de onlosmakelijke afhankelijkheid van anderen hiervoor, zijn we in staat tot het geweld aandoen van de autonomie van de ander als medemens. Handelen zet iets in gang. Met elke daad, met elke gedachte dragen we als individu bij tot de evolutie. Ons individuele bestaan heeft invloed. En het is altijd de vraag op welke wijze ik wil of kan bijdragen aan dit bestaan, voor anderen en voor mijzelf.
Hannah Arendt zei dat elke handeling iets nieuws teweeg brengt. Ze noemde het ‘het verrassend onverwachte’. ‘Dit karakter van het verrassend onverwachte dragen alle aanvangen en alle oorsprongen.’ Het is een oneindige onwaarschijnlijkheid van de anorganische processen die zich afspreken in het heelal of de evolutie van menselijk uit dierlijk leven. Dat de mens in staat is tot handelen, zo zei ze, betekent dat het onverwachte van hem kan worden verwacht, dat hij kan waarmaken wat in de hoogste mate onwaarschijnlijk is. ‘En dit weer is slechts mogelijk omdat ieder mens uniek is, zodat er met iedere geboorte iets in de wereld komt wat op unieke wijze nieuw is. Met betrekking tot deze iemand die uniek is kan in waarheid worden gezegd: daar was voordien niemand.’
Ieder mens is uniek en leeft een eigen, uniek spoor dat echter nauw verweven en verstrengeld is met alle anderen. We zijn zo gewend tot logisch denken, tot aandacht focussen, kanaliseren en versmallen dat het grotere geheel, en het bijzondere vlak voor onze voeten, letterlijk ons buiten beeld valt. Maar zodra we de aandacht de vrije loop kunnen (en durven) laten, zal dit enorme vermogen als een beek weer in de immense oceaan van ons bestaan terugstromen en zal de oceaan zelf zich voor onze ogen ontvouwen, de oceaan van leven waarin we én uniek zijn én verbonden met alles en iedereen. Dat ervaren is letterlijk adembenemend, te groots voor woorden. Maar de ervaring ervan helpt ons met andere ogen te kijken en met meer vertrouwen open te staan voor wat komt, voor dat nieuwe dat we scheppen. Het zal ons helpen om de volgende pagina van dit onwaarschijnlijke avontuur om te slaan, om nieuwe stappen te zetten, nieuwe uitdagingen aan te gaan, alles steeds weer opnieuw te zien met en vanuit die frisse blik. Verwelkomen is een even vast ritueel als afscheid nemen. Maar het betekent niet dat we alles voorgoed achter ons laten, integendeel, het betekent juist dat wat we hebben meegemaakt kunnen laten doorklinken in het nieuwe. Het wonderlijke is dat alles op ons pad ons daartoe kan helpen en ondersteunen. Dat kunnen ervaren, onthult de zinvolheid van dit bestaan.
Alles goeds voor 2018
bron:
Hannah Arendt, De menselijke conditie
Evelyn Underhill, Praktische mystiek voor nuchtere mensen