Het is de opdracht en uitdaging in opvoeding en scholing om de jonge mens te ondersteunen en te begeleiden in zijn of haar ontwikkeling en groei als individu én in diens besef van verantwoordelijkheden jegens de gemeenschap.
Opvoeding, scholing en groei zijn geen kwestie van alles op zijn beloop laten en maar zien waar het op uitdraait. Onderwijs biedt een omgeving waarin het opgroeiend individu de eigen talenten en vermogens kan leren kennen en hoe ermee om te gaan. Kennis vergaren en ervaring opdoen zijn cruciaal. De mens die zichzelf plus de verantwoordelijkheden die bij een leven in een gemeenschap horen, leert kennen, vergroot de kansen op een zelfstandig en vruchtbaar bestaan.
De enorme uitdaging hierbij is telkens en overal weer – waar krijgt het individu de ruimte en waar dient rekening te worden gehouden met de omgeving, de gemeenschap. Die twee grootheden kunnen gemakkelijk met elkaar op gespannen voet komen te staan. Denk aan een gezinslid dat zich niet kan vinden in de cultuur en regels in huis. Denk aan een verkeersdeelnemer die de regels op de weg aan de laars lapt. Denk aan een medewerker in een organisatie die een geheel eigen invulling geeft aan functie en taak. Wat als een piloot liever naar een andere bestemming vliegt en daar de passagiers afzet?
Verbondenheid
Het eigen bestaan kunnen zien in directe relatie tot en verbondenheid met de omgeving geeft inhoud en vorm aan een cruciaal aspect: verantwoordelijkheid. Naar mijn idee een thema dat niet altijd de aandacht en waardering krijgt die het verdient. Altijd en overal geldt de vraag: wat is mijn en wat is onze verantwoordelijkheid? Voor een antwoord dienen we zicht te hebben op diverse aspecten. Zoals duidelijkheid over wat de eigen rol en functie is. We dienen een zo goed mogelijk zicht te hebben op de ins en outs van een situatie, van achtergronden. En we dienen, waar dat mogelijk is, te kunnen inschatten wat de gevolgen zijn van de stappen die we op enig moment zetten. We hebben dus kennis en ervaring nodig. En een flinke dosis zelfkennis.
Het bestaan is complex, zeker wanneer het gaat om de afstemming tussen het handelen van het individu in relatie en met betrekking tot de gevolgen ervan voor de gemeenschap. Die afstemming is per definitie en van nature een bestanddeel van ons bestaan, maar het bewustzijn ervoor is er niet altijd en het benoemen ervan gebeurt niet altijd. Situaties kunnen al snel worden vertroebeld door concepten, oordelen en meningen. Alleen daarom al is het van belang (om te leren en te doceren) stil te staan bij wat er gebeurt in de handeling. De handeling – alsmede gedachten en woorden - geven immers expressie aan het besef van verantwoordelijkheid, of de afwezigheid ervan.
Het zou mooi zijn dit interessante en o zo belangrijke thema - verantwoordelijkheid - de aandacht te geven die het verdient.
Foto: Robin Worral