In ons wereldse leven, met een sterke gerichtheid op de wil, de wens en het verlangen van het individu, laten we één onmiskenbaar gegeven dikwijls in de schaduw: de mens is geen eiland. Deze column belicht dat thema.
In onze samenleving voert het individu de boventoon. We zijn tamelijk ‘selfcentered’. We kiezen een eigen leven door het naar vermogen in te richten volgens, wat we menen is onze eigen smaak. ‘Realiseer je droom’. Maar de werkelijkheid is een andere. Namelijk deze, dat we voor alles wat we doen, hebben, weten en willen volledig afhankelijk zijn van de ander en van onze omgeving. Daaraan ligt geen theorie ten grondslag maar een voor ieder zichtbare en ervaarbare natuurwet. We kunnen niets (doen) zonder de ander. We zijn vanaf onze geboorte voor alles afhankelijk van wat ons wordt aangereikt of van wat beschikbaar is. Dat we alles aan onszelf te danken hebben, is een illusie.
Hoezeer de samenleving het individu looft zien we overal maar met name in de sportwereld. Alleen de winnaar wordt geëerd en krijgt een prijs. Maar kan een atleet zonder al die mensen die hem of haar hebben begeleid, vanaf diens jonge jaren? Zonder de trainings- en wedstrijd faciliteiten, transport, kleding, schoeisel, voeding? Alles maar dan ook alles wat we gebruiken en wat we bezitten, is door anderen vervaardigd, georganiseerd en tot ons gekomen. Misschien hebben we dat gevoel van eenzaamheid of hoogmoed wel eens, maar we zijn geen op zichzelf staand eiland, integendeel, we leven in een onlosmakelijke en onverbrekelijke samenhang der dingen. Tussen onze omgeving en onszelf bestaat een wederzijdse afhankelijkheid. Al ons denken en handelen vindt in die samenhang en afhankelijkheid plaats.
Niets staat op zichzelf
Al wat we doen en al onze handelen gebeuren in een onlosmakelijke samenhang der dingen. We schrijven ons bericht in de taal die ons is aangeleerd, gebruiken een laptop die door experts is ontworpen, die met tal van onderdelen die op tal van locaties is geproduceerd, in een fabriek door vele handen en robots in elkaar is gezet en via transportroutes de winkel heeft bereikt waar we ‘m hebben gekocht. Thuis of op kantoor kunnen we het apparaat gebruiken dankzij de stroom en wifi die door anderen beschikbaar wordt gesteld. We dragen daarbij kleding die we niet zelf hebben gemaakt en drinken koffie die we niet zelf hebben geproduceerd en die uit verre landen naar winkels is gebracht waar we de koffiepakken konden kopen.
Deze samenhang is van toepassing op alles! Geen stap, geen besluit, geen handeling is mogelijk zonder de medemens, zonder wat de natuur produceert en zonder de continue wisselwerking en ontelbare bewegingen die binnen of buiten ons gezichtsveld, dichtbij en ver weg plaatsvinden. Daar met regelmaat bij stilstaan, wekt de broodnodige waardering op voor hetgeen waartoe we elke dag in staat worden gesteld. En wat meer nederigheid wanneer we menen dat we alles zelf doen. Want dat is niet geval. En het kan een last van de schouders halen door het besef: ik doe het niet alleen, anderen helpen en ondersteunen mij op mijn weg.