Sinds 2015, sinds de kandidatuur van Donald Trump voor het Amerikaanse presidentschap namens de Republikeinse partij schrijven én waarschuwen we voor diens dictatoriale teneur. (zie voor links naar een reeks columns uit de afgelopen jaren onderaan deze column). De Amerikanen kozen hem in 2016. En nu opnieuw in 2024. De eerste zwarte vrouwelijke kandidaat in de historie, Kamala Harris, redde het net niet, ze verloor met een verschil van ca 1,5% in stemmen, ondanks de steun die ze kreeg van vooraanstaande voormalige Republikeinen, topmilitairen en politici, wetenschappers en grootheden in film en pop die allen waarschuwden voor het gevaar ‘Trump’. En ondanks de prima politiek van samenwerking en allianties en dito economische resultaten van de Biden-Harris regering in de voorbije jaren, en haar even aansprekende plannen voor de toekomst. Een voorbeeld, de Biden regering slaagde er voor het eerst in 50 jaar in een omvangrijk infrastructureel plan door het Congres te loodsen, ter waarde van 700 miljard voor ca 60.000 projecten in het hele land. De Financial Times waardeerde de economie als '' de beste' in de wereld. Een groot deel van de burgers ontgaat deze resultaten kennelijk of het speelt geen rol in hun beslissing.
Democratie is een speelbal van emoties, gemoed, (des)informatie en impulsief reageren. Het is een uitvinding van de Grieken en bestond in Athene tussen 500-300 vChr. In onze tijd is het een nog altijd experimentele staatsvorm, amper een paar eeuwen oud. In de tientallen democratische landen in de wereld verschillen de vormen, van een groot aantal politieke partijen die om de stemmen werven tot een bestel met slechts twee partijen, zoals in het Brits Koninkrijk en in de Verenigde Staten.
Het ontstaan en voortbestaan van een democratie zijn onderhevig aan tendensen, invloeden, stemmingen en economie. De uitkomsten van verkiezingen zijn al te vaak lastig te voorspellen. En al te vaak is het toch de persoon die zich kandidaat stelt voor de toppossitie en diens retoriek die bepalend zijn voor een verkiezingsuitslag en niet de feitelijke situatie in een land of de wereldpolitiek. Vooral voor burgers die amper nieuws volgen, in bubbels leven en/of ronduit instemmen met ultra rechts populistische taal en visies.
De VS heeft nu voor de tweede keer gekozen voor een man die de steun heeft gevraagd en gekregen van blanke nationalisten, christelijke groepen en een groot deel van de mannelijke bevolking. Het koos voor een beleid dat uit is op de ‘ontmanteling van de rechtsstaat:
- vrouwen verliezen meer en meer rechten en vrijheden
- het legitimeren van racisme en vrouwenhaat in de openbare ruimte en online
- miljoenen immigranten lopen het risico zonder pardon de grens te worden overgezet
- onderwijs wordt beknot en meer gereguleerd naar ‘christelijke’ maatstaven
- deelname aan de NAVO is onzeker evenals steun aan Oekraïne.
Een kleine meerderheid (het verschil met democraat Harris was ca 1,5%) in de VS koos voor een persoon die
- rancuneus is en zo ongeveer elke zin doorspekt met onwaarheden
- ontkent dat hij de verkiezing van 2020 verloor, via manipulatie trachtte die uitslag ongedaan te maken en in de nasleep ervan op 6 januari 2021 zelfs een bestorming van het Capitool organiseerde
- in verkiezingscampagnes vooral onzin verkocht en onder meer sprak over Hannibal Lecter, haaien en microfoons die niet werkten
- vooral op de persoon speelt en opponenten beledigt
- in vier rechtszaken verwikkeld is
- in een rechtszaak veroordeeld is voor seksueel misbruik en een boete van 88 miljoen dollar
- in een rechtszaak over fraude door een jury op alle 34 aanklachten schuldig is bevonden, derhalve officieel een crimineel is en sommige landen niet in kan
- in januari 2021 regeringsdocumenten stal bij zijn vertrek uit het Witte Huis
- in zijn leven 4000 rechtszaken heeft gevoerd
- tijdens zijn eerste presidentstermijn openlijk zaken deed
- autocraten als Poetin, Kim en Orban bewondert en vrouwenhaters als Tate en Fuentes (en hun enorme aanhang) aanmoedigt
- openlijk racistisch en fascistisch is
- gewonde en overleden militairen bestempelt als ‘suckers and losers’
- en door tientallen vrouwen is beschuldigd van seksueel wangedrag, aanranding en verkrachting.
Fictie? Nee, maar het is een realiteit zo waanzinnig dat zelfs een Hollywood-script erover ongeloofwaardig zou overkomen. De grote vraag is: wat bezielt Amerikanen?
Wat maakt dat miljoenen mannen het kennelijk prima vinden dat hun dochters, vrouwen en moeders minder rechten krijgen en dat vrouwenhaat gelegitimeerd wordt? Hoe komt het dat een meerderheid kennelijk gelooft dat, zoals Trump zegt, immigranten het ‘bloed van de natie bezoedelen’ en allemaal het land moeten worden uitgezet, valse retoriek in een land dat per definitie een land van immigranten is. Hoe komt het dat Evangelisten wegkijken bij het asociale en criminele karakter van Trump en hem al diens zonden vergeven?
Er zijn diverse verklaringen.
Een belangrijke verklaring is de diepgewortelde onverschilligheid, het diepe wantrouwen jegens overheden en de enorme schaal van desinformatie. Aanhangers van Trump juichen zijn onorthodoxe taal en acties toe. Veel mensen leven in een bubbel. Ze consumeren vooral antidemocratische onzin en complottheorieën. De criminele en corrupte kant blijft onderbelicht of wordt verdraaid en in een gunstig(er) licht geplaatst. Zo werden alle rechtszaken rond Trump steevast weergegeven als wraakacties en een heksenjacht van een incompetente liberale partij.
Een van de meest plausibele is dat blank, Evangelisch en macho Amerika zijn zin heeft gekregen. Decennialang zijn conservatieve denktanks, instituten en rijke donoren in de weer geweest om krachten te organiseren die de gestage vooruitgang van rechten voor vrouwen, zwarte Amerikanen en etnische minderheden zoals Latino's een halt moesten toe roepen. Demografische verschuivingen richting een meer divers en gekleurd Amerika riep bij hen de angst op dat blank Amerika de meerderheid en daarmee de macht dreigde te verliezen. Studies hebben berekend dat bij een voortgaande demografische verschuiving rond het jaar 2040 de blanke bevolking voor het eerst een minderheid wordt. Dat zet kwaad bloed: diversiteit is mooi, maar niet ten koste van ‘onze blank westerse cultuur en macht’.
Wie de historie van de VS bestudeert, ontdekt dat het land altijd een gesegregeerd en racistisch land is geweest. De slavernij begint met de registratie in 1619 van de aankomst aan de kust van Virginia van het eerste schip met (20) slaven aan boord, notabene een Hollands schip. In de periode daarna werd slavernij deel van zowel de economie en als van de wetgeving, eerst in de kolonies en vanaf 1776 in de Verenigde Staten. De blanke bevolking baseerde de slavernij op hun christelijk geloof dat er vanuit ging dat de zwarte mens ondergeschikt was aan de blanke. Het schiep het Amerikaanse raciale kaste-systeem zoals we dat nog altijd kennen. De Afrikaans-Amerikaanse schrijfster Isabel Wilkerson die als eerste zwarte vrouw een Pulitzer prijs won, schreef er uitgebreid over in haar boek 'Caste' (2020).
De staten met slavernij ontwikkelden zich tot de rijkste economieën in de wereld. Het lucratieve karakter won het van humane, morele en ethische overwegingen. De poging tot afschaffing van de slavernij onder president Lincoln leidde tot verzet van 13 zuidelijke staten en de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865) met 700.000 doden als gevolg. Slavernij werd weliswaar formeel afgeschaft maar de segregatie bleef bestaan doordat rond 1875 de regering de Zuidelijke Staten weer meer zeggenschap gaf.
Het was niet verwonderlijk dat amper 50-60 jaar later Hitler in de jaren '30 en '40 een grote aanhang had onder Amerikanen. In Madison Square Garden in New York werd in 1939 een groot blank nationalistisch event gehouden. En ondanks de Civil Rights Bill van 1965 tekent racisme, een diepe afkeer jegens kleurlingen, nog altijd de Amerikaanse samenleving. Het heeft sinds 1619 geleid tot een voor zwarte Amerikanen ongekende onderdrukking, van het ontnemen van elk recht op zelfbeschikking en het benutten van kansen in het leven tot regelrechte vervolging en moord, zonder dat de daders werden vervolgd. Overigens ondergingen inheemse stammen en Aziatische Amerikanen een soortgelijk inhumaan lot.
Het is Trump die het sentiment van blank christelijk nationalisme opnieuw vol aan de oppervlakte heeft gebracht. Zijn verleden als racist is wel bekend. Hij weigerde zwarte New Yorkers als huurders van zijn appartementen. En in 1989 riep hij in een paginagrote advertentie van de New York Times op tot de doodstraf voor vijf zwarte jonge mannen die waren veroordeeld voor de moord op een blanke jogger in Central Park. In 2002 toonde dna onderzoek aan dat ze onschuldig waren. Trump heeft nooit excuses aangeboden. De 'Central Park Five' klaagden Trump in oktober 2024 aan wegens smaad jegens hen in zijn verkiezingscampagne. In 2012 opende hij de weg voor zichzelf naar het president toen hij als bekend zakenman in vastgoed en als reality tv-show host openlijk twijfelde aan het Amerikaanse burgerschap van toen president Barack Obama.
De democraten, met hun politiek van diversiteit en tolerantie, hebben het racistisch aspect, de hardgrondige vrees onder Amerikanen een minderheid te worden en de wilskracht bij de conservatieven om dit niet te laten gebeuren, decennialang onderschat of niet willen zien.
Voor de ultra conservatieve krachten was en is Trumps grote invloed en stevige basis onder ‘gewone’ Amerikanen een zegen. Met zo’n 35% vaste steun onder de Amerikaanse bevolking heeft hij een ‘hard-core’ aanhang die hem letterlijk aanbidt. Voor wie het niet uitmaakt wat hij zegt of doet. Religieuzen onder hen vergeven hem steevast zijn ‘zonden’ en zien hem zelfs als door God gezonden.
Als democraat Joe Biden of presidentskandidaat Kamala Harris slechts een van de leugens van Trump of een van diens criminele acties zou hebben begaan, zouden ze door conservatief rechts zijn neergesabeld. Maar voor Trump wordt elke dag gemakshalve een andere kant opgekeken. Je kan het een cult van massapsychose en morele en historische blindheid noemen.
Trump wordt vergeleken met de fascisten die in Europa de Tweede Wereldoorlog inluidden. Voor zijn kiezers is dat kennelijk minder belangrijk dan de macht te verliezen aan democraten, zwarte Amerikanen en aan etnische minderheden.
Foto: Pexels | Matthis Volquardsen