- Social media heeft de sluizen voor extremistische uitingen wijd opengezet
- Het ‘ik’ kan zich ongefilterd uitleven
In goed 10-15 jaar is de wereld via social media platforms komen bloot te staan aan een waar en onophoudelijk bombardement van jaarlijks vele miljarden aan video’s, berichten, tweets, vlogs en blogs met, enerzijds, relevante informatie en, anderzijds, ‘posts’ die kunnen worden gebundeld onder de paraplu van een ware cultuurstrijd die razendsnel groeit, zowel in omvang als qua polarisatie. De virtuele veelal emotie-gedreven wereld met zijn tsunami aan berichten en commentaren begint de samenlevingen meer en meer te beïnvloeden én te ondermijnen. De anarchistische onderwereld van social media heeft het vat van Pandora geopend. Met alle risico’s van dien voor de verhoudingen tussen culturen en voor de systemen van normen en waarden.
Sociale netwerken zijn niet meer weg te denken. Youtube, Whatsapp, Twitter, Facebook, Instagram, Manifesto, Telegram etc. Inmiddels zit ongeveer de helft van de wereldbevolking, 3,78 miljard regelmatig op digitale sociale netwerken. Facebook is met 2,32 miljard accounts het grootste platform (Oberlo.com). Van de jongere generatie (19-29) zit bijna 85% dagelijks op een sociaal media-platform, niet voor even, maar elke dag uren aan een stuk. Als informatieve billboards zijn ze voor het bedrijfsleven en tal van organisaties, van overheid tot onderwijs, deel van het dagelijks bestaan geworden. Ze zijn deel geworden van de marketing en de informatiecyclus, ze kunnen niet meer zonder, vooral door het enorme bereik van hun boodschappen. De wereld kan en wil niet meer zonder. Wat met name blijkt uit de onverschilligheid van gebruikers als het gaat om het monopolie en de oncontroleerbaarheid van sociale mediaplatforms – bijvoorbeeld het feit dat een platform als Facebook de rechten bezit op alle beelden die je erop plaatst (!), de enorme hoeveelheid desinformatie en de leugens en haat- en dreigberichten die er op worden geplaatst, de gevaren die deze platforms vormen voor kwetsbare groepen en de slinkse wijze waarop persoonlijke informatie van gebruikers worden vergaard en verhandeld tegen veel geld. We doen of onze neus bloedt want onze zakelijke informatie en belangen, de berichten aan de familie en relaties en de roddels en haatberichten gaan immers voor.
- Het gevaar van heksenjachten op sociale media: 'Het was niet mijn zoon'
NOS maandag 6 Juni 2022 |
Met een eigen (video)kanaal is het individu
De platforms hebben letterlijk elk individu in de wereld een stem gegeven én een werelds bereik en er wordt letterlijk massaal en op een optimale wijze gebruik van gemaakt. Of misbruik zo je wilt. De rijken spreiden er hun rijkdom ongebreideld ten toon en de modellen en vloggers – professionals en amateurs – hun uiterlijk en leefstijl. Families en paartjes tonen waar ze met vakantie zijn of wat hun nieuwe aanschaf in en om het huis is. We laten het breed hangen op social media en men kan de eigen voorkeur of afkeer er ongefilterd op kwijt. Pesters vinden er hun slachtoffers en de door ideologische of haatmotieven gedrevenen hun doelwitten. Social mediabedrijven hebben speciale teams die ieder uur tienduizenden bedreigende berichten en berichten met desinformatie verwijderen, maar het is dweilen met de kraan open. Twitter klaagt over een aandeel van 5% bots oftewel nepaccounts onder hun accounts. Maar deze bedrijven hebben zelf de poorten van hun netwerken gebouwd en opengezet en daarmee de gebruikers ervan een vrijbrief gegeven. Want op social media is het ‘ik’, het individu, koning. Mijn mening. Mijn interpretatie. Mijn wereld. Mijn opvatting. Mijn recht. Digitale sociale netwerken zijn omgevingen waar werkelijk alles gezegd en getoond mag worden. Het is, zo je wilt, de totale emancipatie van het individu. Eeuwenlang waren meningsuiting het voorrecht van een welgestelde elitegroep, vooral mannen. Nu heeft iedereen - tenminste in democratieën- de mogelijkheid de eigen opvattingen, oordelen en meningen tot expressie te brengen. Ongefilterd. En met een in principe wereldwijd publiek. De inmiddels tienduizenden vloggers, bloggers en juicekanalen zijn er het direct gevolg van.
Anarchistische cultuur
Sociale media hebben de wereld aan informatie binnen het bereik van het individu gebracht. Maar datzelfde individu heeft er met zijn en haar ongefilterde opvattingen in 10-15 jaar tijd ook een anarchistische cultuur geschapen die qua inhoud geen grenzen kent. Er zijn geen filters, er bestaat weinig zelfdiscipline, het eigen belang en de (aantoonbare) leugens regeren. Ieder individu post wat in hem of haar opkomt en wat hem of haar goeddunkt. We leven in een virtuele wereld waarin het goede naast het kwade rechtstreeks kan worden gestreamlined. Het kán allemaal! In het kader van vrijheid van meningsuiting (freedom of speech) kunnen de meest mensonterende uitingen worden geventileerd en in principe door eenieder waar ook ter wereld worden ingezien, gedeeld, geliked, becommentarieerd. Het is een paradijs met een door mensen zelf geschapen hels karakter. De mogelijkheden zijn eindeloos. En dat is alles waar het individu naar verlangt. Het ‘ik’ kan zich ongefilterd uitleven. Elke seconde worden gemiddeld ongeveer 6.000 tweets getweet op Twitter, wat overeenkomt met meer dan 350.000 tweets die per minuut worden verzonden, 500 miljoen tweets per dag! Dat zijn er 182,5 miljard per jaar. (dsayce.com) Al die tweets krijgen likes en/of commentaren. Met de opkomst van sociale media hebben alle thema’s die in de samenlevingen aan bod komen, duizenden varianten en verschillende kanten gekregen. Zoiets als ‘één waarheid’ bestaat niet meer. En hetzelfde geldt voor de ‘leugen’. In de eerste dagen van het Trump-Presidentschap in de VS in februari 2017 werd door een medewerkster van hem het begrip ‘alternatieve waarheid’ geïntroduceerd. Het begrip maakte school. Hij gebruikte tweets voorzien van de ene na de andere leugen als dagelijks beleids- en communicatie-instrument en maakte Twitter aldus ‘salonfähig’, met name in de politiek én voor extremistische (militante) groepen die tot dan toe veelal in de schaduw hadden geleefd.
Vrijplaatsen voor een toenemende polarisering
De culturen en samenlevingen in de wereld staan toenemend onder druk door het ontstaan en de groei van bubbels van belangen en meningen op sociale media. Op allerlei gebieden botsen anti- en pro-bewegingen met elkaar. Accounts van politici en politieke bewegingen en van sporters en celebrities zijn, behalve kanalen voor oprechte meningen en informatie, eveneens tot vrijplaatsen geworden van voor- en tegenstanders. Er woeden regelrechte oorlogen en de retoriek is grof, vilein, agressief, bedreigend en beschadigend. Argumenten doen er amper en steeds minder toe, zo lijkt het. Het zijn bubbels van het extreme sentiment, emotie waarmee deze oorlogen worden uitgevochten. Het ego krijgt alle ruimte en neemt die ook. Het gaat om de mening, het vernietigende oordeel, de kracht en de grofheid van het geweld van een belediging, verwensing en/of bedreiging. Sociale media zijn het thuis geworden van honderden miljoenen mensen die in bubbels terecht komen van personen en groepen met radicale ideeën. Het heeft de sluizen voor uitingen in alle uitersten wijd opengezet. Niet eerder waren botsingen van opvattingen zo’n wereldwijd spektakel. En niet eerder konden op zo’n omvangrijke schaal zoveel mede- en tegenstanders van een standpunt worden bereikt dan anno 2022.