We zijn er zeer toe geneigd – te luisteren naar deskundigen met een glasheldere analyse die voor zovele zaken een ‘alll-in solution’ hebben, een kant en klaar model voor oplossingen van wat we als problemen beschouwen. In de afgelopen 35 jaar heb ik talloze personen en navenant zovele ideeën, concepten, modellen, visies en modellen voorbij zien komen. In de eerste jaren was ik als journalist zeker een of twee keer per week in een workshop of op een congres ergens in het land te vinden om te luisteren naar en te schrijven over analyses, visies, modellen, beschouwingen en, uiteraard, oplossingen. Ergens rond het tiende jaar van die periode besefte ik dat we al te graag de illusie koesteren dat oplossingen zomaar van de plank gehaald kunnen worden, in de vorm van een presentatie, een boek of een video. We laten daarbij twee belangrijke aspecten buiten beschouwing: onszelf. En de werkelijkheid van alledag.
Wat het gegeven van ‘onszelf’ betreft: de ander, de deskundige in dit geval, is de ander, nietmet een heel ander leven, een heel ander kijk dan ik. Wat iemand vertelt, denkt en aandraagt geldt in eerste instantie voor hem of haar, het weerspiegelt zijn of haar eigen ontwikkeling, je zou bijna zeggen zijn of haar ‘staat van geest’. Het is de slotsom, het resultaat van de persoonlijke levensweg en ontwikkeling voor die betreffende persoon. Onbekend is wat op de levensweg van die persoon vooraf is gegaan aan opvoeding, scholing, gebeurtenissen en activiteiten. Vast staat dat die levensweg een totaal andere is dan de mijne. Wat ik wil zeggen is dat zijn of haar kijk hemelsbreed verschilt met de mijne, hoezeer we ook mogelijke gelijkenissen of overlappingen zien. Het is derhalve niet raadzaam zomaar de visies, analyses en adviezen van een ander kritiekloos op te volgen en hem of haar een ‘goeroeschap’ toe te dichten. Het maakt namelijk blind voor het zojuist beschreven onderscheid.
En dan is er de werkelijkheid. Modellen, analyses en visies negeren niet zelden het gegeven dat het in feite starre kaders en structuren zijn die botsen met de veranderende werkelijkheid van elke dag, ja, van ieder moment. Het zijn ‘beperkte denkkaders’ die amper stroken met de oneindigheid van de werkelijkheid van ieder moment. Natuurlijk hebben we kaders, analyses en visies nodig maar per definitie stroken ze niet met de werkelijkheid. Elke dialoog van een docent met een collega, een student of een manager verloopt anders. Geen student, geen docent, geen manager is hetzelfde. Ieder van hen is bovendien in de eerste plaats mens, geen nummer of functie.
Alles wat we horen, zien, meemaken dient te worden verwerkt en vertaalde naar de eigen situatie. Misschien kan een conferentie of workshop iets verhelderen, ons een bepaalde weg tonen of een oplossing aan de hand doen. Maar één op één een presentatie overhevelen naar de eigen realiteit is een zeldzaamheid. Wellicht zijn de pauzes van workshops en conferenties nog het meest behulpzaam en effectief, de momenten waarop met vakgenoten en collega’s kan worden kennisgemaakt en overlegd. Momenten die het meest direct raken aan de eigen realiteit.