Meer God in de klas
Ja, u leest het goed. Dit is een pleidooi voor meer godsdienst in de klas. De oude geloofsgeschriften mogen afgestoft worden, kerkliederen van stal, Genesis en Leviticus ter hand. Voor etnische Nederlanders die opgroeiden na de ontzuiling, zal deze uitspraak misschien gruwel oproepen. Toen zij jong waren zette de zogenoemde secularisering door, het instituut Kerk boette in aan macht en onderwijs over de christelijke geloofsleer was niet meer vanzelfsprekend. In West-Europa ging men er vanuit dat men bevrijd was van God en de bijbehorende inrichting van het menselijk bestaan.
Als je in déze tijd in Nederland opgroeit is de situatie (niet alleen) wat religie betreft radicaal anders. Meer dan de helft van de Nederlanders is niet aangesloten bij een kerkelijke gezindte. Jongeren van 18 tot 25 jaar zijn het minst betrokken bij een religieuze groepering. Slechts 16 % van de Nederlandse bevolking gaat regelmatig naar een religieuze dienst. In 1971 was dat nog 37 %. Echter, hoewel deze statistieken van het CBS een afname laten zien van ‘belonging’, zeggen ze niet zoveel over ‘believing’.
Want ook al is de geïnstitutionaliseerde religie in Nederland over de hele linie afgebrokkeld, we leven tegelijkertijd in een wereld waarin religie en spiritualiteit een ongelofelijk belangrijke rol spelen. Je zou het door het vele religieus gemotiveerde geweld en mensenrechtenschendingen haast vergeten, maar religie is in de eerste plaats een zingevingssysteem. Een manier om de oermenselijke behoefte aan ‘zin’ en ‘doel’ vorm te geven. Deze vorm is alleen veranderd. Zo zijn we onszelf sinds de jaren tachtig steeds meer ‘niet gelovig, maar wel spiritueel’ gaan noemen. Charles Taylor noemt het een ‘ethiek van de authenticiteit’, waarin de mens op zoek gaat ‘naar zichzelf, naar spirituele heelheid en diepte’. En de laatste jaren is de term ‘zingeving’ trending topic onder religiewetenschappers, geestelijk verzorgers en psychiaters.
Zonder zingevingssysteem raken we in de war. We ervaren discrepantie met de wereld om ons heen, krijgen het gevoel dat er iets niet klopt, het voelt umheimisch, ontworteld, ontwricht. Zonder de overtuiging of in elk geval de hoop dat datgene wat je als mens doet ‘zin’ heeft, is zinloosheid het enige alternatief. Nihilisme. A Clockwork Orange.
Ik gaf eens een gastles religie. In een veilige sfeer, met ruimte voor alle vragen en alle antwoorden. Het leverde mooie, openhartige gesprekken op en ja, ook schreeuwende en ruziënde studenten. Waaruit ik tenminste één conclusie trok: deze jonge mensen voelen een urgentie zich te verhouden tot iets, iets transcendents. Ze zoeken een doel, een betekenisvol geloof. En dat vinden ze niet in een kerk, een moskee of ander instituut. Maar waar dan wel? Het is lastig koers houden zonder de regels en richtlijnen van een geloof, levensbeschouwing of ideologie. Want hoe moet je leven? Hoe ga je om met pech en tegenslag? Wat als je ontdekt dat geluk niet maakbaar is? Psychiaters als Dirk de Wachter vullen zalen en schrijven er boeken vol over.
Als docent leren we onze studenten vakkennis, taal en rekenen, maar het belangrijkste laten we liggen. Ik pleit er voor om binnen het onderwijscurriculum structureel aandacht te besteden aan zingevingssystemen in zijn algemeenheid en religieuze systemen specifiek. Op elk onderwijsniveau. Religie is, alle secularisatietheorieën ten spijt, zo’n fundamenteel onderdeel van de moderne samenleving en de mens als individu gebleven, dat het überhaupt onbegrijpelijk is dat het níet is ingebed in het onderwijs. For God’s sake, studenten snakken er naar.
De auteur studeerde religiewetenschappen, islamstudies en journalistiek en werkt binnen het mbo als docent Burgerschap.
Foto: Hans Vivek - Unsplash