Gemeenten merken een toenemende boosheid van burgers over de impact van de multiculturele samenleving, maar weten vaak niet goed wat zij met deze sterker wordende wij-zij-gevoelens moeten doen. Dit blijkt uit een verkenning van Kennisplatform Integratie & Samenleving waarbij tien grote en middelgrote gemeenten zijn bevraagd.
Signaleren
Uit deze verkenning komt naar voren dat gemeenten vaak niet goed weten hoe ze de onvrede in beeld kunnen krijgen en hoe ze de kans op escalatie kunnen inschatten. Onderzoeker Hans Bellaart van Kennisplatform Integratie & Samenleving beveelt gemeenten aan te focussen op het signaleren van onrust en daarvoor gebruik te maken van bestaande netwerken in de wijken. Het is nodig om de aard en de ernst van de boosheid of onrust in de wijken inzichtelijk te maken, zodat daar een gerichte interventie op ingezet kan worden. “Er zijn verschillende gradaties van boosheid en bij ieder past een bepaalde aanpak. Met bezorgde burgers kun je goed in gesprek gaan. Extreme uitingen die haat oproepen en discriminerend zijn moeten we echter duidelijk begrenzen. De politie moet dan ingrijpen, zeker bij dreiging van geweld”, aldus Bellaart.
Investeer in het ‘grijze midden’
Wat betreft het voorkomen van polarisatie raadt de onderzoeker aan om te investeren in het ‘grijze midden’. “Deze zwijgende meerderheid wordt door radicale voortrekkers uitgedaagd om een extreem standpunt te kiezen. Daar moeten zij weerstand tegen kunnen bieden. Wij-zij-gevoelens kun je niet verminderen door te trachten meer begrip voor elkaar te krijgen. Stereotiepe beelden worden dan alleen maar versterkt. Het lijkt beter te werken als er op kleine schaal in de wijk gezamenlijk wordt gewerkt aan het oplossen van maatschappelijke problemen, zoals huisvesting, schulden en overlast”, stelt Bellaart. “Gemeenten willen van elkaar leren en samen nieuwe projecten op dit gebied ontwikkelen en evalueren. Dat lijkt mij een goed idee”.
Basisgevoel: verlies eigen identiteit
Uit eerder onderzoek[1] waarin alleen de respondenten met een Nederlandse achtergrond zijn bevraagd, bleek dat ruim 60 procent verlies van zeggenschap ervaart ten opzichte van nieuwkomers. Door de komst van vluchtelingen en migranten krijgen sommigen het gevoel de eigen cultuur en identiteit te verliezen. “Ook in de Zwarte Pieten-discussie komt dit naar voren."
Tot nu toe hebben de tien gemeenten nog onvoldoende handvatten om dergelijke spanningen te voorkomen en tegen te gaan. Op één gemeente na, hanteren de gemeenten geen specifieke interventies gericht op het tegengaan van polarisatie. De gemeenten interveniëren nu vooral naar aanleiding van concrete gebeurtenissen, zoals de komst van een asielzoekerscentrum of een nieuwe moskee. Toch lijkt het raadzaam om ook los van incidenten aandacht te besteden aan de wij-zij-gevoelens. Zowel aandacht voor discriminatie als voor de weerstand tegen de multiculturele samenleving en in de wijken gezamenlijk zoeken naar oplossingen.
[1] Smeekes, A., & Mulder, L. (2016). Verliesgevoelens in relatie tot de multi-etnische samenleving onder autochtone Nederlanders. Den Haag: Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid
Lees ook de column Spreek met studenten over de kracht en kwetsbaarheid van onze democratie.
Klik hier